‘Nu kan ik eindelijk mijn eigen keuzes maken’

“Een eigen apotheek, dat was mijn eerste gedachte toen ik afstudeerde.” Apotheker Arjan Roelofs (37) heeft zijn droom gerealiseerd: sinds een half jaar is hij eigenaar van Apotheek Pijnacker Centrum. “Na tien jaar werken in loondienst kan ik als ondernemer nu mijn eigen keuzes maken”, aldus Roelofs.
Veel jonge apothekers hebben de ambitie apotheker-eigenaar te worden. Uit een enquête van eind vorig jaar onder vijfhonderd leden van de Vereniging van Jonge Apothekers (VJA) blijkt dat 25% van de respondenten dat binnen tien jaar wil realiseren. En ruim 40% denkt nog na over het ondernemerschap.
Voor een jonge starter – volgens de VJA een apotheker tot 40 jaar – is het niet eenvoudig een apotheek over te nemen. Banken zijn sinds de financiële crisis terughoudend met financieren. Daarnaast zijn de marges door het preferentiebeleid gedaald, waardoor ook de waarde van een apotheek is afgenomen. Door deze samenloop van omstandigheden hebben apotheekeigenaren hun pensioen en de verkoop van de apotheek soms enkele jaren uitgesteld.

Over het aantal apotheken dat jaarlijks van eigenaar wisselt, bestaan geen cijfers. Volgens financieel adviseur Lennard Werner van adviesbureau VvAA verkopen inmiddels meer apothekers in de pensioenleeftijd hun apotheek dan enkele jaren terug. “De apotheeksector heeft de grote dalingen in tarieven en marges achter de rug, waardoor een stabielere inkomstenstroom is ontstaan.”

Ook Hein van Weeren, van financieel adviesbureau Van Weeren & De Jong, is van mening dat de grootste bedreigingen voor het verdienmodel van de apotheek zijn geweken. Toch is het volgens hem ook door de concurrentie van kleine en grote apotheekketens voor een starter nog steeds “redelijk moeilijk” een apotheek te kopen. “Daarnaast kan een apotheker die is gevestigd naast de verkopende apotheker vaak een betere prijs bieden, door bijvoorbeeld bestaande financieringsruimte op de eigen apotheek te benutten.”

Beleggers

Een startende apotheker beschikt meestal niet over voldoende eigen financiële middelen en moet dus op zoek naar een financieringsconstructie. Via een participatiemodel kan de jonge apotheker zich inkopen in een apotheek, waarbij de verkopende partij een deel voorfinanciert.

Starter Arjan Roelofs kwam in contact met verkopend apotheker Maaike Bentelaar (66) van Apotheek Pijnacker Centrum via Apotheekfonds Pharma Connect (APC). Dit in 2014 gelanceerde participatiemodel – een initiatief van b+p Belastingadviseurs en groothandel Pluripharm – brengt startende zelfstandige apothekers, verkopende apothekers en beleggers samen.

De bankpartner van APC financierde voor Roelofs het grootste deel van de koopsom van Apotheek Pijnacker Centrum en beleggers hebben het aangevuld, vertelt APC-bestuurder Hans Smit. “Een groep van ongeveer tien apothekers helpt starters door via APC aandelen te kopen in de apotheek. Vervolgens moet de jonge apotheker de apotheek goed laten renderen en kunnen wij weer snel worden uitgekocht, in ongeveer vijf jaar.” Na een onderzoek heeft APC Roelofs geadviseerd hoe hij in Apotheek Pijnacker Centrum efficiënter en meer patiëntgericht kan werken. Roelofs: “De apotheekprocessen zijn nu beter gestroomlijnd en ik stuur het team actiever aan.”

Verkopend apotheker Bentelaar heeft zich direct na het tekenen van het koopcontract teruggetrokken uit de apotheek. “Voor mij een belangrijk voordeel omdat bij andere participatiemodellen starters soms nog jaren voor de verkopend apotheker of apotheekketen moeten werken”, aldus Roelofs. Binnen tien jaar hoopt Roelofs het aankoopbedrag van de apotheek volledig te hebben afgelost.

Zorgverzekeraars

Begin 2014 heeft Bentelaar het besluit genomen haar apotheek te verkopen. Ze had naar eigen zeggen graag nog een paar jaar gewerkt, maar de maatregelen van zorgverzekeraars en overheid werden haar te veel. Bentelaar: “Bij elke e-mail van Zilveren Kruis voelde ik een druk op mijn borst. Ik kon er niet meer tegen.”

Volgens Bentelaar wordt de apotheek als “boodschapper van het kwaad” gedwongen onvriendelijk te zijn tegen patiënten. “Dat gaat ten koste van de zo belangrijke vertrouwensband die nodig is voor goede zorg.” Toen Bentelaar andere apothekers had verteld van haar verkoopplannen, werd ze van alle kanten benaderd, door zowel zelfstandige apothekers als apotheekketens. “Geen gebrek aan belangstelling als je een apotheek te koop aanbiedt.”
Als belangrijke voorwaarde stelde Bentelaar dat de apotheker die Apotheek Pijnacker Centrum zou kopen “hart voor de zaak” moest hebben. “Daarom wilde ik per se verkopen aan een startende zelfstandige apotheker en niet aan een apotheekketen”, aldus Bentelaar.

Voorafgaand aan de koop werkte Roelofs drie maanden in Apotheek Pijnacker Centrum, zodat Bentelaar kon beoordelen of zij “haar kindje” aan hem kon toevertrouwen. “Ik voelde mezelf al snel overbodig in mijn eigen apotheek, dat was een goed teken”, aldus Bentelaar. “Roelofs is empathisch en klantvriendelijk. Mijn apotheek is bij hem in goede handen.”

Apothekers Bentelaar en Roelofs hebben in korte tijd een vertrouwensband opgebouwd. Ook langdurige werkrelaties kunnen een basis vormen voor een apotheekoverdracht. Apotheker Dirk Boom (39) werkte dertien jaar in Apotheek Hattem, waarvan de laatste zes jaar als beherend apotheker, toen de eigenaar Dick Zwaan hem vroeg de apotheek over te nemen. Boom: “De ambitie om een apotheek over te nemen is bij mij langzaam gegroeid, maar nu ben ik blij met de vrijheid die ik ervaar als ondernemer.”

Eind vorig jaar heeft Boom – op advies van VvAA-adviseur Werner – in één keer alle aandelen van de apotheek gekocht. Sinds 1 december 2015 is hij eigenaar van Apotheek Hattem. De vorige eigenaar blijft nog enkele jaren werken in de apotheek. “Hij heeft het me echt gegund om deze apotheek over te nemen en is niet op zoek gegaan naar een andere koper”, aldus Boom.

Apotheek Hattem is de enige apotheek in Hattem, een dorp met 10.000 inwoners. Boom vertelt met veel vertrouwen te zijn begonnen aan het ondernemerschap, in deze volgens hem gezonde apotheek. “Ik ken deze apotheek goed en weet waar ik aan begin. Daarnaast is het wel prettig dat ik nog een paar jaar kan blijven samenwerken met de oud-eigenaar”, aldus Boom.

Gunning

Veel overdrachten aan starters zouden volgens financieel adviseur Van Weeren niet plaatsvinden zonder gunning. “Verkopend apothekers die stoppen met de apotheek vragen veelal een reële prijs en de jonge apotheker hoeft het tweede deel van de aankoopsom vaak pas veel later te betalen.”
Apotheker Kyros Mes (38), sinds een jaar eigenaar van Apotheek de Sluis in Driebergen-Rijsenburg, heeft naar eigen zeggen veel te danken aan verkopend apotheker Henk Steunenberg “die niet voor het grote geld is gegaan dat apotheekketens destijds boden”.

Na bemiddeling van de VvAA kwam Mes in 2011 in loondienst bij Apotheek de Sluis: om te kijken of er “een klik” was en of de samenwerking goed verloopt. Vervolgens heeft Mes met Steunenberg afgesproken in 2011 de eerste 50% van de aandelen over te nemen. Mes: “De apotheek is verkocht aan een nieuwe bv, waarvan de verkoper en ik samen eigenaar waren. Vervolgens kochten we ieder 50% van de aandelen.” Verder stond in de afspraken dat de verkopend apotheker op zijn 65ste verjaardag zijn aandelen aan Mes moest verkopen. “Vier jaar later, in 2015, heb ik het tweede deel van de apotheek gekocht en sindsdien ben ik volledig eigenaar.”

Mes zegt veel jonge apothekers te kennen met ondernemersplannen, maar de banken zijn volgens hem nauwelijks bereid apotheken te financieren. “Een grote gunfactor van de verkopend apotheker, dat is het beste wat je kan overkomen als startende apotheker.”

‘Onrust door verkoop Mediq-apotheken’

Apothekers en financieel adviseurs zijn in afwachting van de mogelijke verkoop van Mediq-apotheken. Die kunnen op de markt komen zodra de Autoriteit Consument & Markt (ACM) de overname van Mediq door Brocacef goedkeurt. Volgens de mededingingsautoriteit, die nog bezig is met een onderzoek, zou Brocacef in meerdere gemeenten een te sterke positie krijgen als het alle 220 Mediq-apotheken overneemt.

Hoeveel apotheken Brocacef moet afstoten van de ACM is nog niet bekend. Deze onduidelijkheid zorgt volgens financieel adviseur Hein van Weeren voor onrust op de overnamemarkt. “Zowel apothekers die willen verkopen als starters vragen mij of ze moeten wachten tot de Mediq-apotheken op de markt komen.”

Van maatschap tot crowdfunding

Startende apothekers kunnen een apotheek kopen met behulp van een participatiemodel. Aanbieders van deze financieringsvormen bepalen de apotheekwaarde en stellen een aflossingstermijn vast. De Stichting Verenigde Nederlandse Apotheken (VNA) startte zeventig jaar geleden met een model waarbij de apotheker na 21 jaar volledig eigenaar wordt.

Ook apothekers in een maatschap bieden jonge apothekers de kans zich in te kopen. De vertrekkende apotheker verkoopt zijn aandelen aan de starter, die vervolgens een deel leent bij de bank en een deel bij de vertrekkende apotheker of bij de voortzettende maatschapsleden. Verder bieden sommige apotheekketens apothekers in loondienst de mogelijkheid een minderheidsbelang te nemen in de apotheek.

Financieel adviseur Lennard Werner van de VvAA ziet op termijn ook mogelijkheden voor crowdfunding. “Banken financieren nu nog zo’n 70% van de koopsom. Blijft dat aandeel steken op 50%, dan moeten starters op zoek naar andere bronnen.”