2023

‘Nederland loopt ver voorop, niet alleen in Europa, maar in de hele wereld’: Met de resultaten van een groot Europees onderzoek hopen Henk-Jan Guchelaar en Jesse Swen de weg te effenen voor grootschalige toepassing van farmacogenetica in Nederland. En een vergoeding voor testen en de specifieke zorg die apothekers hierbij bieden. “Bewezen is nu dat farmacogenetica effectief is. De volgende stap is dat het routinezorg wordt die wordt vergoed.”
Personaliseren van keuze antihypertensivum is de moeite waard: In de interindividuele respons op bloeddrukverlagende middelen bestaat een substantiële variatie. Gepersonaliseerde behandeling van hypertensie levert mogelijk een additionele verlaging van de bloeddruk van 4,4 mmHg op.
PRISMA-bestuurder Matthijs Becker ziet kwaliteit onderzoeken toenemen: Het jaarlijkse PRISMA-symposium is de ideale plek voor promovendi, aiossen, farmaciestudenten en hun begeleiders om onderzoeksresultaten te presenteren, nieuwe ideeën op te doen en te netwerken. Ook openbaar apothekers laten steeds meer van zich horen. “Meer onderzoeken zijn specifiek gericht op zaken die spelen in de openbare apotheekpraktijk.”
Veelbelovende nieuwe behandelopties voor schizofrenie: Xanomeline-trospium (KarXT) en emraclidine zijn nieuwe verbindingen die veelbelovende behandelopties kunnen zijn voor schizofrenie. Zo hebben ze minder bijwerkingen dan de huidige antipsychotica. Beide verbindingen richten zich op de muscarinerge-acetylcholinereceptoren en hebben antipsychotica-achtige effecten aangetoond in diermodellen van schizofrenie.
‘Snelheid is niet altijd beter, het gaat ons om juiste data’: Het hoofdkantoor van het Europees Medicijn Agentschap was nog maar net in zijn nieuwe onderkomen aan de Amsterdamse Zuidas getrokken, of de coronapandemie brak uit en drukte enkele jaren een stempel op de werkzaamheden. EMA-directeur Emer Cooke werkt ondertussen hard om procedures efficiënter en korter te maken. “Centraal staat altijd de juiste balans tussen veiligheid en risico’s.”
Vermoeidheid, hoofdpijn en malaise meest gemeld na COVID-19-vaccinatie: Vermoeidheid, hoofdpijn en malaise zijn bij Bijwerkingencentrum Lareb de meest gemelde klachten na COVID-19-vaccinatie. Na de boosterprik werden opvallend meer meldingen van lymfadenopathie gedaan. De twintig meest gemelde bijwerkingen na de verschillende vaccinatiemomenten en vaccinatieschema’s waren vergelijkbaar.
Na transplantatie vaker infecties waarvoor vaccin bestaat: Na een orgaantransplantatie komen infecties die te voorkomen zijn door vaccinatie vaker voor dan in de algemene bevolking. Deze infecties gaan gepaard met een significante morbiditeit en mortaliteit.
‘Uitbreiding rol apotheker bij infecties aan urineweg’: De zorg voor vrouwen met herhaalde blaasontsteking is voor verbetering vatbaar, zowel de behandeling als preventie en antibioticumprofylaxe, wijst onderzoek uit. De apotheker kan hiermee de huisartsenpraktijk ontlasten. Hiervoor zijn goede afspraken in het farmacotherapeutisch overleg (FTO) nodig. Voor verificatie van symptomen van blaasontsteking moeten apothekers zich bekwamen in klinisch redeneren voor urineweginfecties.
Baby met orale suspensie antibioticum eerder thuis: Neonaten die in het ziekenhuis een antibioticumkuur per infuus krijgen, kunnen deze thuis afmaken met een orale suspensie. Dat is even veilig en effectief, blijkt uit een studie onder pasgeborenen in zeventien ziekenhuizen. “Ook hadden deze neonaten niet meer of ernstigere bijwerkingen.”
Leiding nemen in TDM van antibiotica: Met een proactieve houding nemen ziekenhuisapothekers in het Zuyderland MC in Limburg de leiding in het aanvragen van de antibioticaspiegels. Ook zijn ze verantwoordelijk voor het doorvoeren van dosisaanpassingen en ontlasten ze de voorschrijver met therapeutic drug monitoring (TDM). Claudia Heijens: “Zo zetten wij onze expertise zo goed mogelijk in.”
‘Lama-antilichamen aan de basis van nieuwe medicatie’: Lama’s en andere kameelachtigen maken naast standaard-antilichamen ook een ander type aan, dat mogelijkheden biedt voor de ontwikkeling van geneesmiddelen voor mensen. Caplacizumab, voor een zeldzame stollingsaandoening, is zo’n nieuw middel. “Lama-antilichamen zullen in de toekomst een steeds belangrijkere rol gaan spelen.”
‘Voor overdraagbare ziekten zie ik toenemende risico’s bij insecten’: Het kan om influenza gaan, maar ook om Q-koorts of hepatitis E, of een nog onbekende ziekte X. Voorspellen welke virussen of bacteriële infecties ons te wachten staan, is onmogelijk. Ons zo goed mogelijk voorbereiden kan wel, benadrukt hoogleraar Annemarie Rebel. “Dat de vogelgriep zich razendsnel verspreidt, is zorgwekkend.”
Bereiden: ook in toekomst waardevolle bevoegdheid: Bereiden is en blijft een unieke bevoegdheid van apothekers, zegt Paul Le Brun, hoofdeditor van de nieuwste editie van het naslagwerk over de ins en outs van productzorg, Practical Pharmaceutics. “We zijn de enigen in de zorg die mogen bereiden. Dit moeten we koesteren.”
Bijwerkingen hebben impact op behandeltraject reumapatiënten: Bij patiënten met reumatoïde artritis (RA) die bijwerkingen ervaren is sprake van een kortere duur per behandeling, komt naar voren uit een nieuwe studie naar behandelroutes. Ook blijkt dat zij meer behandelingen doorlopen en eerder bDMARD’s gebruiken. Een treat to target-benadering is erop gericht zo snel mogelijk vooraf vastgestelde behandeldoelen te behalen, om schade op langere termijn te voorkomen.
Thuis toedienen zoledroninezuur en afhaalpunt geopend op school: Apothekers zijn overal in het land bezig hun positie in de regio te versterken. In dit artikel een overzicht van enkele initiatieven om de farmaceutische zorg te verbeteren, zoals apothekers in Midden-Holland die de huisartsenpost gaan ondersteunen en een apotheek die een afhaalpunt heeft geopend in een school voor apothekersassistenten.
Veel behandelpotentieel voor lage dosis naltrexon: Naltrexon, meestal gebruikt in de verslavingszorg, lijkt in een lage dosis gunstig bij verschillende chronische aandoeningen. Gynaecoloog Anne-Mieke Omtzigt past het al jaren toe bij het premenstrueel syndroom en arts Natasja van de Pol in onderzoeksverband bij de ziekte van Crohn. “We zijn op zoek naar een tussenstap, die de overstap naar biologicals kan vertragen of zelfs voorkomen.”
Verstrekken van papieren herhaalrecept is een service en geen verplichting: Een patiënt vroeg haar apotheker om een papieren herhaalrecept om bij een andere apotheek vervolgmedicatie te kunnen halen. Echter, vanwege digitalisering doet de apotheker dat niet meer. De patiënt klaagde niet alleen hierover, maar ook omdat de apotheek zonder toestemming medische informatie aan het ziekenhuis zou hebben verstrekt. De Geschilleninstantie Openbare Apotheken verklaarde deze klachten ongegrond.
Kansrijk medicijn sneller bij patiënt bij flexibiliteit regelgeving: Kankermedicijnen die in een medische behoefte voorzien moeten snel beschikbaar zijn voor de patiënt, uiteraard met inachtneming van werkzaamheid en veiligheid. Hiervoor is wel regulatoire flexibiliteit nodig. Jorn Mulder beschrijft in zijn proefschrift de problemen en uitdagingen rond het goedkeuren van nieuwe kankermedicijnen.
Aandacht nodig voor zorg bij kleine kwalen in de apotheek: Om de zelfredzaamheid van patiënten te stimuleren is het noodzakelijk dat niet alleen behandeling maar ook preventie van kleine kwalen een belangrijke plaats krijgt binnen de farmaceutische patiëntenzorg. Deskundig advies in de apotheek over gebruik van zelfzorgmiddelen bij kleine kwalen en de preventie ervan kan patiënten in staat stellen een goed besluit te nemen over (zelf)zorg en kan de medicatieveiligheid verbeteren.
Attentie nodig bij uitgifte na leveringsproblemen: Door leveringsproblemen krijgen patiënten soms een verkeerd geneesmiddel, een verkeerde dosering of helemaal geen geneesmiddel. Dit artikel geeft een inventarisatie van (bijna) medicatie-incidenten door leveringsproblemen die de afgelopen twee jaar bij Voorkomen Medicatie-Incidenten (VMI) zijn gemeld. Zorgvuldig handelen is in dit soort gevallen gewenst.
‘Passende zorg draait om patiënt als individu’: Voor de beste zorg moeten patiënt en zorgverlener samen beslissen over de behandeling. De behoeftes van de patiënt moeten daarbij centraal staan, meent hoogleraar passende zorg Tijn Kool. Apothekers kunnen een bijdrage leveren door proactief het medicatiegebruik aan de orde te stellen. “Passende zorg is betere zorg en de patiënt zal daardoor minder vaak bij de zorgverlener terugkomen.”
‘Zorgakkoord biedt kansen om apotheker als zorgverlener verder te ontwikkelen’: Apothekers in Noord-Holland Noord willen de aanvullende financiering uit het Integraal Zorgakkoord (IZA) gebruiken om zich verder te profileren als zorgverlener. Door onder meer huisbezoeken bij kwetsbare ouderen thuis, gefinancierd door VGZ, verbeteren apothekers de medicatieveiligheid in de regio. “We hopen dat zorgverzekeraars meer zorgtaken gaan vergoeden.”
Nieuw target voor behandeling van reumatoïde artritis: Peresolimab, een gehumaniseerd IgG1-monoklonaal antilichaam dat het endogene programmed cell death protein 1 (PD-1) inhibitory pathway stimuleert, is effectief bij patiënten met reumatoïde artritis.
Ga aan de slag met de feedback van cliënten apotheek: We lijken in Nederland te zijn doorgeslagen in het vragen om feedback aan onze ‘klanten’. Op zich is er niets mis mee, mits er iets mee wordt gedaan. En dan bedoelen Esther Reenders en Ellen van Loon méér dan een rapportage schrijven. Maar dat blijkt vaak gedoe, constateren zij. Reenders en Van Loon roepen apothekers op serieus aan de slag te gaan met feedback.
Nationale inkleuring Europa kan niet zonder brede dialoog: In de tien jaar dat hij binnen verschillende wetenschappelijke gremia van het Europees Medicijn Agentschap EMA rondliep, kreeg Bert Leufkens niet de indruk dat het er losjes aan toegaat en dat de “lat laag ligt” wat betreft goedkeuring van nieuwe geneesmiddelen, zoals onder meer de Volkskrant onlangs schreef. “De meetlat moet wel steeds kritisch tegen het licht worden gehouden.”
Succesvol afbouwen SSRI’s en SNRI’s mogelijk met bereiding op maat: Een pilot van Transvaal Apotheek en zorgverzekeraar CZ om patiënten te helpen met het afbouwen en uiteindelijk stoppen van SSRI’s en SNRI’s lijkt succesvol. De eerste resultaten wijzen erop dat bereidingen op maat in combinatie met persoonlijke begeleiding effect ressorteren. Deze resultaten zijn vooralsnog gebaseerd op een relatief kleine groep patiënten.
Population-based registries waardevol bij toepassing biologicals: Hoe minder, maar ook hoe korter een patiënt met ernstig astma is behandeld met orale corticosteroïden, des te groter is de kans dat hij, na start van anti-interleukine-5-therapie, compleet kan stoppen met orale corticosteroïden op de lange termijn. Dit is een van de bevindingen van Hans Kroes, die het effect onderzocht van nieuwe biologicals aan de hand van population-based registries.
Meest vreemde capriolen maken plaats voor effectief slaapadvies: Goed slapen is een van de pijlers van een gezond leven, vindt leefstijlapotheker Laura Holtzer. Omdat nogal wat mensen kampen met slapeloosheid heeft zij met een aantal collega’s een speciale werkgroep opgezet die voorlichtingsmaterialen ontwikkelt om mensen van hun slaapprobleem af te helpen. “Mooi om te zien dat we slechte slaappatronen weten te doorbreken.”
Het belang van het strikt naleven van VTGM-procedure: VMI ontving in de periode 1 oktober 2022 tot en met 31 maart 2023 118 meldingen van (bijna) medicatie-incidenten bij VTGM van parenteralia. Dit artikel geeft een inventarisatie van het type incidenten in het VTGM-proces. “Kleine afwijkingen kunnen grote gevolgen voor de patiënt hebben.”
Cetuximab: eenmaal per 14 dagen volstaat: Cetuximab kan, onafhankelijk van de indicatie, één keer per twee weken 500 mg/m2 worden toegediend, hetgeen het aantal bezoeken van deze patiënten aan de dagbehandeling halveert. Dat stellen de Commissie Doelmatigheid Oncologie van de Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie (NVMO) en de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA) in een nieuw advies.
‘Ontwikkelingen AI roepen ook morele vragen op’: De inzet van artificiële intelligentie (AI) in de farmaceutische zorg is volop in ontwikkeling. Zo beloven machine en deep learning oneindig veel mogelijkheden voor de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen, toedieningsvormen en behandelplannen. Maar deze verandering roept ook morele vragen op, betoogt Monique ten Brinke-van Hoof. “De zorgethiek biedt een prachtige invalshoek.”
Hybride zorg komt eraan: face-to-face-zorg in combinatie met digitale innovaties: Door gebruik te maken van digitale innovaties kunnen apothekers zich steeds beter profileren als volwaardig zorgverlener. Daarbij moet wel rekening worden gehouden met zaken als privacy, veiligheid en de digitale vaardigheden van de zorggebruikers. Het belang van de patiënt dient tenslotte altijd voorop te blijven staan. Masterstudenten Farmacie zetten een aantal technologische vernieuwingen op een rijtje.
Anabole therapie breder inzetbaar bij osteoporose: Meerdere geneesmiddelen hebben een gunstig effect bij osteoporose. Echter, anabole therapie is bij postmenopauzale vrouwen effectiever dan bisfosfonaten in het voorkomen van klinische en vertebrale fracturen, ongeacht de risico-indicatoren op baseline.
Groter bewustzijn draagt bij aan duurzamer productie geneesmiddelen: Tijdens de productie van geneesmiddelen worden veel grondstoffen, water en energie gebruikt en ontstaat veel afval. Dit heeft een negatieve impact op het milieu. Medewerkers van het Leids Universitair Medisch Centrum zetten de mogelijkheden om het productieproces te verduurzamen op een rijtje. “We hopen hiermee het bewustzijn van apothekers te vergroten.”
Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd legt boete op aan huisartsen: De lokale apotheker werkte te traag, zo vond een huisartsenpraktijk. Daarom hielden de huisartsen een wat ruimere voorraad acute medicatie aan in hun ‘dokterstas’. Zij schreven medicatie voor en gaven deze meteen aan de patiënt mee. De inspectie stelde een onderzoek in en constateerde dat de huisartsen de Geneesmiddelenwet overtraden en legde een boete op.
Tretinoïne kan bij slikproblemen via sonde worden toegediend: Het is mogelijk om tretinoïne via de sonde toe te dienen, wanneer orale toediening geen optie is, zodat de patiënt de meest optimale behandeling krijgt. Dit stellen ziekenhuisapothekers van Isala vast, naar aanleiding van de casus van een 59-jarige patiënt met Acute Promyelocyten Leukemie (APL).
Digitale code op recept vervangt het formulier voor vergoeding: Openbaar apothekers in Twente hoeven niet meer naar het ziekenhuis te bellen om te vragen naar een machtigingsformulier van de arts voor de medicatievergoeding. Tijdens het voorschrijven kunnen internisten in het Medisch Spectrum Twente voortaan direct een digitale code sturen naar de apotheek. “We besparen een kwartier administratieve last per patiënt.”
Voorschrijfmonitor maakt samenwerken makkelijker: De Monitor Voorschrijven Huisartsen helpt apothekers de samenwerking met huisartsen, lokaal of in de regio, verder vorm te geven. Met landelijke en regionale cijfers kan elke organisatie verbeterpunten opsporen. De cijfers uit de eigen apotheek en de bijbehorende patiëntlijsten helpen de apotheker om samen met de huisarts het voorschrijfgedrag te bespreken en te verbeteren.
Meer aandacht voor implementatie transmurale zorgprogramma’s: Zestien procent van de heropnames in het ziekenhuis wordt veroorzaakt door medicatie en 40% hiervan is potentieel vermijdbaar. Deze vermijdbare heropnames zijn te wijten aan voorschrijffouten, therapieontrouw en overdrachtsfouten. Om dit aan te pakken zijn transmurale zorgprogramma’s noodzakelijk, waarbij er aandacht moet zijn voor de implementatie in verschillende zorgsettingen.
Kwetsbare patiënten ondersteunen door koppen bij elkaar te steken: Samenwerking op het gebied van palliatieve zorg heeft in de regio West-Brabant geresulteerd in de PetrusKit, waarmee patiënten in de pre-palliatieve fase ‘s avonds, ‘s nachts en in de weekenden snel geholpen kunnen worden. Initiatiefnemer Jan Sips ziet dat huisartsen, apothekers en de thuiszorg blij zijn met de noodmedicatie. “We willen dit initiatief graag delen met andere regio’s.”
‘Maak alles bespreekbaar en draai niet om hete brei heen’: Om goed te kunnen samenwerken en ervoor te zorgen dat alle neuzen binnen een apotheekteam dezelfde kant op staan, moet je blijven communiceren en bijsturen, weet apotheker Annet Bruggeman. Samen met haar team volgde ze een training op het gebied van persoonlijke ontwikkeling en teambuilding. “Als het onrustig is in je team, rommelt het ook meteen overal.”
Wekelijkse toediening insuline mogelijk bij diabetes type 2: Bij mensen met al langer bestaande diabetes type 2 die een basaal bolusregime gebruiken, geeft wekelijkse toediening van insuline icodec een vergelijkbare verbetering van de glykemische controle ten opzichte van dagelijkse toediening van insuline glargine met een lagere dosering bolusinsuline.
Gezamenlijke aanpak zorgt voor meer diepgang: Met een voorlichtingsdag over gezonde leefstijl en een standaard noodset voor gebruik tijdens de laatste levensfase, illustreert Abdessamad El Mousati hoe apothekers kunnen samenwerken met andere zorgverleners. “Uiteindelijk willen we allemaal zorgen voor optimaal comfort voor de patiënt.”
Vlog over apotheek voor zorgmedewerkers moet misverstanden helpen voorkomen: Omdat zorginstellingen en apotheken elkaars werkwijze vaak niet goed kennen, heeft Marcel van den Bosch-Niestijl voor zorgmedewerkers een vlog gemaakt over de receptgang. Hiermee wil hij misverstanden voorkomen over de levering van medicatie en de samenwerking verbeteren. “Een nieuwe zorgmedewerker kan na het zien van de vlog direct van start met de praktische tips.”
‘Apotheker en huisarts moeten uitstralen als een team te werken’: Burgers vinden het belangrijk dat zorgverleners de zorg die zij leveren op elkaar afstemmen en geen tegenstrijdige informatie verstrekken. Ook stellen zij het op prijs dat zorgverleners zich inzetten om de samenwerking te versterken, zodat de juiste expertise op het juiste moment en op de juiste plek wordt ingezet. Dit blijkt uit literatuuronderzoek van het Nivel en SIR.
Zorgverleners hulst bundelen krachten om zorg te stroomlijnen: Na Vlissingen is Hulst de tweede gemeente waar het samenwerkingsverband Kerngezond is gestart. Verschillende zorgverleners werken hierin samen om het welzijn van de inwoners te bevorderen en de zorg zo efficiënt mogelijk te maken. “Door onze krachten te bundelen kunnen we veel meer voor elkaar en de inwoners van Hulst betekenen.”
‘Om je eigen silo open te breken is professionele veerkracht en dapperheid nodig’: Om goed te kunnen samenwerken, moeten partijen bereid zijn over hun eigen grenzen heen te kijken en zich aan te passen, en dat vinden zorgprofessionals moeilijk, constateert Dorien Zwart. Samenwerking in de zorg komt daarom maar moeizaam tot stand. “We worden nu door het Integraal Zorgakkoord (IZA) wel onder druk gezet om er werk van te maken.”
Therapietrouw speelt plots rol na switch van intraveneus naar oraal: De ziekenhuisapotheek en poliklinische apotheek van het Scheper Ziekenhuis zijn ter bevordering van doelmatigheid bezig met de switch van intraveneuze naar orale toediening van premedicatie en anti-emetica bij oncologiepatiënten. Patiënten die daratumumab gebruiken, krijgen de gehele medicamenteuze oncologiebehandeling al thuis toegediend. Onderzoek laat zien dat een deellijst/aftekenlijst de therapietrouw bevordert.
Eigenaar apotheek krijgt achttien maanden cel voor illegale medicijnhandel: Een apotheek in Amsterdam verkocht op grote schaal hiv-medicatie vanuit de kelder, zonder recept en zonder groothandelsvergunning. Op de facturen stond “advieskosten”. Dit is een overtreding van de Geneesmiddelenwet, gewoontewitwassen en valsheid in geschrifte, aldus de rechter. De eigenaar van de apotheek krijgt een gevangenisstraf van achttien maanden opgelegd.
Evergreening van geneesmiddelen kost de samenleving veel geld: Om de maatschappelijke kosten te berekenen van evergreening – de periode van marktexclusiviteit verlengen door het aanbrengen van kleine aanpassingen in de oorspronkelijke werkzame stof of formulering van een geneesmiddel waarvoor octrooi is gekregen – nam een onderzoeksgroep onder leiding van Erasmus Universiteit Herceptin onder de loep. Conclusie: de kosten lopen in de miljoenen.
Apothekers stoppen verspilling en starten nieuwe samenwerkingen: Apothekers zijn overal in het land bezig hun positie in de regio te versterken. In dit artikel een overzicht van enkele initiatieven om de farmaceutische zorg te verbeteren, zoals apothekers in ziekenhuis Tjongerschans die veel verspilling voorkomen en nieuwe samenwerkingen van apothekers in Almere en in de regio Nijmegen.
Patiënt kan medicatie na opname vaak zelf beheren: In het ziekenhuis hebben patiënten nauwelijks een rol bij hun geneesmiddelgebruik. Loes van Herpen-Meeuwissen onderzocht de strategie Medicatie In Eigen Beheer; patiënten nemen hun eigen geneesmiddelen mee en, indien geschikt, gebruiken ze ook zelf. En wat bleek? De meeste opgenomen patiënten kunnen hun geneesmiddelgebruik zelf regelen en gaven hier ook de voorkeur aan.
Aantal toepassingen van donorontlasting uitgebreid: In de toekomst kunnen tal van aandoeningen worden behandeld met cocktails met fecesbacteriën op basis van de individuele behoefte van een patiënt. Apothekers zullen hier een belangrijke rol bij spelen, voorspelt hoogleraar Max Nieuwdorp. “Zij zijn de aangewezen beroepsgroep om deze volgende generatie probiotica te maken.”
DAAO-remming veelbelovend als therapeutische strategie bij schizofrenie: In de afgelopen jaren is er een groeiende belangstelling voor het targeten van het D-aminozuuroxidase (D-amino acid oxidase/DAAO)-enzym als een potentiële therapeutische strategie voor de behandeling van schizofrenie. Meer onderzoek is nodig om de werkzaamheid en veiligheid van DAAO-remming bij schizofrenie te bepalen.
Model voorspelt toxiciteit methotrexaat: Een prognostisch model dat het risico op toxiciteit van methotrexaat voorspelt, kan ondersteuning bieden bij het bepalen van de frequentie van bloedonderzoek na de eerste zes maanden bij langdurig gebruik. Het model is gebaseerd op informatie die wordt verzameld tijdens routinematige zorg.
Ansofaxine effectief bij ernstige depressie: Ansofaxine in de doseringen 80 mg en 160 mg per dag lijkt effectief en veilig voor de behandeling van volwassenen met een ernstige depressie.
Help patiënt met beperkte gezondheidsvaardigheden: Patiënten met chronische ziekten én beperkte gezondheidsvaardigheden hebben bij hun medicijngebruik behoefte aan toegankelijke en begrijpelijke gezondheidsinformatie. Naast het geven van gezondheidsvoorlichting en het vergroten van kennis moet de ondersteuning van deze patiënten zich richten op het verkrijgen van vaardigheden en zelfvertrouwen.
‘Ik ga iets pas leuk vinden als ik het kan toepassen’: Ze barst van de anekdotes, verzekert Marja Hoeke, maar alles vertellen wordt te veel. Dus probeert ze vooral te focussen op de belangrijkste mijlpalen in haar 60-jarige carrière als apotheker. Zoals haar aandeel in de ontwikkeling van de radiofarmaca. “Op diverse wetenschappelijke vakgebieden heb ik veranderingen van nabij meegemaakt en er deel van uitgemaakt.”
Meer werkplezier, meer motivatie, minder uitval: Steeds meer zorgmedewerkers zoeken een baan in andere sectoren. Om te achterhalen hoe dat komt, is in een case-onderzoek gekeken welke factoren invloed hebben op de motivatie van apothekersassistenten in een openbare apotheek. Zij ervaren vooral een ‘gevoel van druk’, veroorzaakt door werkdruk en ineffectieve communicatie. Het stimuleren van autonomie, effectieve communicatie en persoonlijk leiderschap kan het werkplezier bevorderen.
‘Met kleine stapjes kun je grote sprongen maken’: Als apothekers en voorschrijvers zich meer bewust zijn van de ecologische impact van hun handelingen, kunnen ze makkelijker hun werkproces aanpassen, meent Janneke Hengeveld-Slöetjes. Motto hierbij is ‘sta stil bij iedere pil’. “Wees je bewust waar de pil vandaan komt en zet deze zo efficiënt mogelijk in.”
Telefonische Start Begeleiding succes bij cardiovasculaire patiënten thuis: Telefonische Start Begeleiding (TSB) heeft de potentie om succesvol in de dagelijkse apotheekpraktijk te worden geïmplementeerd. In Almere heeft het in ieder geval bijgedragen aan een verbeterd thuisgebruik van cardiovasculaire geneesmiddelen die zijn voorgeschreven in het ziekenhuis. Patiënten zijn enthousiast over deze vorm van zorg.
‘Van David de Wied heb ik geleerd dat je moet samenwerken om iets te bereiken’: Ido Dijkhuis studeerde farmacie in Groningen, promoveerde in Leiden maar bracht het grootste deel van zijn werkzame leven door in Den Haag. Bij wat nu de Apotheek Haagse Ziekenhuizen heet. Hij stond er aan de wieg van de Kwaliteitscontrole Klinische Geneesmiddelanalyse en Toxicologie. “We hadden internationaal erkende know how in huis; ik vond die kwaliteitscontroles geweldig.”
‘Beperk gebruik van oraal metamizol tot twee weken’: Door de kans op agranulocytose zijn er restricties gesteld aan het gebruik van oraal metamizol. Hoewel de afspraken over het waarborgen van deze restricties haalbaar zijn gebleken, is er twijfel over de rationale van verschillende gebruiksadviezen tussen oraal en intraveneus metamizol. “Om agranulocytose te voorkomen is het aan te bevelen om de gebruiksduur van metamizol ongeacht toedieningsroute te beperken tot twee weken.”
‘Integratie apotheken logisch gevolg van ontwikkeling in ziekenhuiszorg’: Met de verhuizing naar een gloednieuw onderkomen heeft het Tergooi MC ook de integratie van de afdelingen klinische en poliklinische farmacie afgerond. Gezien de ontwikkelingen in de ziekenhuiszorg onvermijdelijk, stelt Jolande van der Wildt. Ook voor andere ziekenhuizen. “De patiënt moet steeds hetzelfde worden behandeld en dat kan alleen als farmacie één afdeling is.”
Reflux en PPI’S bij kinderen: minder, minder, minder …: Nationale en internationale richtlijnen stellen een terughoudend beleid voor bij het gebruik van PPI’s bij kinderen, maar té voorzichtig voorschrijven kan ook leiden tot ernstige morbiditeit. De kunst is daarom een ‘gepast’ gebruik van PPI’s bij kinderen te bevorderen. Toepassing van een gevalideerde toedieningsvorm kan hierbij helpen.
Ziektelastmeter geeft patiënt betere grip op eigen leven: De Ziektelastmeter voor Chronische Aandoeningen heeft een positief effect op de ervaren kwaliteit van zorg en geeft patiënten kennis, vaardigheden en vertrouwen in het zelf kunnen managen van hun ziekte en gezondheid. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Maastricht. De volgende stap is de Ziektelastmeter te implementeren in de dagelijkse praktijk.
Incidenten door voorschrijvers, toedieners én afleveraars: Bij het landelijk meldpunt voor medicatie-incidenten (VMI) zijn in 2022 18.799 (bijna-)incidenten gemeld. Dit aantal ligt iets boven dat van 2021 maar is veel hoger dan de twee jaren daarvoor. De meeste meldingen kwamen uit ziekenhuizen en openbare apotheken. “Alleen als alle betrokken beroepsgroepen zich sterk maken voor medicatieveiligheid, zal het aantal medicatie-incidenten significant afnemen.”
Geef geen opioïd bij nekpijn en lage rugpijn: Opioïde pijnstillers zouden niet aanbevolen moeten worden bij niet-specifieke lage rugpijn of nekpijn. Deze pijnstillers geven geen significante vermindering van de pijn ten opzichte van placebo.
‘Ik had altijd dienst, maar het werk was steeds heel plezierig’: Van jongs af aan wist Henny Jansen dat ze openbaar apotheker wilde worden. Geïntrigeerd door het werk van haar ouders – beiden apotheker – maar ook vanuit praktisch oogpunt. Je kon boven de apotheek gaan wonen en zo gezin en werk makkelijk combineren. “Tandpasta in tubes stoppen, doosjes vullen met vaseline, poeiers vouwen; heel mooi om te doen.”
Subsidies aanvragen in de regio en nascholing ontwikkelen voor hartzorg: Apothekers zijn overal in het land bezig hun positie in de regio te versterken. In dit artikel een overzicht van enkele initiatieven om de farmaceutische zorg te verbeteren, zoals apothekers in Twente die samen met cardiologen en huisartsen een nascholing ontwikkelden en Zeeuwse apothekers die subsidie aanvragen via het Integraal Zorgakkoord (IZA).
Patiënt shopt over de grens vanwege geneesmiddelentekorten in Nederland: Door de geneesmiddelentekorten ziet apotheker Angela van Etten dat patiënten vaker zelf hun medicijnen in het buitenland halen. Dit leidt tot onvolledige patiëntendossiers en geeft gezondheidsrisico’s doordat de medicatiebewaking niet goed kan worden uitgevoerd. “Ik raak de regie kwijt.”
Longklachten met ernstig verloop bij chronisch gebruik nitrofurantoïne: Bijwerkingencentrum Lareb ontvangt regelmatig meldingen van klachten bij chronisch gebruik van nitrofurantoïne. Een opvallend groot deel van deze meldingen beschrijft longklachten met vaak een ernstig verloop. Alertheid is gewenst om irreversibele longschade te voorkomen.
Triple GLP1- GIP- en glucagonagonist verbetert glykemische controle: Bij patiënten met diabetes type 2 leiden wekelijkse injecties met retatrutide tot een klinisch relevante afname van het HbA1c en robuuste afname van het lichaamsgewicht. Het veiligheidsprofiel is vergelijkbaar met dat van GLP1-agonisten en GIP- en GLP1-agonisten.
Krachtmeting spoort inhalatiemanco’s op: Bij een derde van de patiënten die een inhalatiekrachtmeting deden tijdens een longconsult wijkt de inhalatiekracht af van de inhalator die ze gebruiken. Dat kwam naar voren uit praktijkonderzoek naar de meerwaarde van inhalatiekrachtmeting in Apotheek Vleuten. Coaching gericht op inhalatiekracht of wisseling van medicatie is voor deze groep nodig.
Significant minder kritische fouten bij inhaleren door digitale checks: Van alle inhalatorgebruikers maakt 70% ten minste één kritische fout bij inhaleren. Uit het onderzoek Digitale Ondersteuning Bij Inhalatietechniek (DOBI) blijkt dat een digitale inhalatiecheck bij longpatiënten het aantal significante fouten met 65% reduceert. Chronische gebruikers hebben baat bij het herhalen van een inhalatie-instructie.
Versterkte rol apotheek bij gebruik orale oncolytica: Goede ondersteuning van longkankerpatiënten die worden behandeld met orale oncolytica is essentieel voor het verminderen van bijwerkingen en het verbeteren van de overleving. Apothekers kunnen een belangrijke rol spelen bij het ondersteunen van therapietrouw, het bewaken van de medicatieveiligheid en het bieden van adequate informatie over interacties.
Subvorm ernstig astma stuurt keuze biological: In toenemende mate is in het afgelopen decennium aandacht gekomen voor de heterogeniteit van astma en het bestaan van verschillende subvormen van astma. Begrip van deze fenotypes is essentieel gebleken voor de ontwikkeling en plaatsbepaling van biologicals in de behandeling van patiënten met ernstig astma.
Perspectief voor kostenreductie: boosten van antikankermiddelen: Osimertinib is een belangrijk anti-longkankermiddel. In de OSIBOOST-studie is aangetoond dat gelijktijdig gebruik van cobicistat als farmacokinetische booster resulteert in een verhoging van de osimertinib-blootstelling. Dit concept biedt handvaten om een strategie te ontwikkelen die de kosten van het dure osimertinib aanzienlijk kan reduceren.
Longzorg optimaler met astma/COPD-teststraat: Om de longzorg te optimaliseren, organiseerde apotheker Margaret Arkes de astma/COPD-teststraat. Na een controle van de inhalatietechniek, een spirometrie en het beantwoorden van een vragenlijst, bepaalden zorgverleners of de patiënt de juiste medicatie kreeg. “Bij 74% van de deelnemers zijn medicamenteuze wijzigingen doorgevoerd.”
Zelfzorgstandaard helpt rookverslaafde op weg naar stoppen: Patiënten die willen stoppen met roken kunnen bij de apotheek terecht met hun vragen. De apotheker en apothekersassistent kunnen de patiënt begeleiden aan de hand van de Standaard voor Zelfzorg Stoppen met Roken. Zij kijken ook naar de medicatielijst, omdat sommige geneesmiddelen na stoppen met roken sterker kunnen werken.
Uniforme werkafspraken nodig voor switchen longinhalatiemedicatie: Inhalatiemedicatie correct gebruiken kan lastig zijn en die frequent wisselen maakt het er niet makkelijker op, merkt Piet Ooms. Hij hoopt op eenduidige werkafspraken tussen apothekers, patiënten, behandelaars en zorgverzekeraars over het switchen. “Het is het makkelijkst als je dezelfde inhalatietechniek kan toepassen voor verschillende inhalatiemedicatie.”
‘We zijn steeds beter in staat groepjes te identificeren binnen de COPD-populatie’: Voor mensen met COPD zijn steeds meer behandelmogelijkheden beschikbaar. Zo doen ook hier de veelbelovende biologicals hun intrede. Dat stemt Frits Franssen, een van de weinige COPD-longartsen in Nederland, positief. Minder blij wordt hij van de investeringen van de tabaksindustrie in inhalatoren. “Dat vinden wij als longartsen verwerpelijk.”
Oplossing op zoek naar een probleem: Invoering van de Falsified Medicin Directive was al een overbodige exercitie, vindt Raymond Kolman. Nu wil de inspectie ook nog dat openbare apotheken hun waarschuwingssignalen rechtstreeks aan het NMVS rapporteren. Wordt hier opnieuw veel tijd en geld gestoken in een oplossing op zoek naar een probleem?
Clinical rule levercirrose draagt bij aan de medicatieveiligheid: Patiënten met levercirrose lopen risico op gezondheidsschade door geneesmiddelen. Om die reden heeft de ziekenhuisapotheek van het HagaZiekenhuis de clinical rule levercirrose geïmplementeerd en geëvalueerd. Deze clinical rule verbetert de medicatieveiligheid in de hele keten voor deze groep patiënten.
Lenacapavir effectief bij multiresistente hiv-1: Bij personen met multidrug-resistente hiv-1 geeft subcutaan toegediend lenacapavir in combinatie met een optimale achtergrondbehandeling bij veel patiënten virologische suppressie. De first in-class hiv-1-capsideremmer wordt goed verdragen.
‘Samenwerken, niet concurreren bij inkoop van dure geneesmiddelen’: Het inkoopbeleid van dure geneesmiddelen is onderdeel van onderhandelingen tussen ziekenhuis en verzekeraar en leidt tot een veelvoud aan contractafspraken per ziekenhuis. Voor de zorgaanbieder is het een grote uitdaging al die afspraken goed in te regelen en te borgen. Een oplossing is het non-concurrentieel verklaren van het inkoopbeleid voor dure geneesmiddelen, betoogt Pieter Knoester.
Doelgerichte therapie TKI’S moet meer patiëntgericht: Farmacologische interacties tussen tyrosinekinaseremmers (TKI’s) en comedicatie en allerhande voeding zijn talrijk. Doordat de blootstelling aan TKI’s hierdoor kan veranderen, dreigt het gevaar van therapiefalen of ernstige toxiciteit. Marijn Veerman geeft in zijn proefschrift klinisch toepasbare adviezen om TKI’s veilig en effectief te doseren. “De doelgerichte therapie bij patiënten met niet-kleincellige longkanker kan en moet meer patiëntgericht.”
‘Ik heb alles uit de farmacie gehaald wat voor mij mogelijk was’: Patiëntenzorg, opleiding en onderzoek zijn de drie pijlers van de ruim veertigjarige carrière van ziekenhuisapotheker en hoogleraar Jos Beijnen, die in mei met emeritaat ging. Oncologie vormde een rode draad. “Uiteindelijk hoop je een bijdrage te hebben geleverd aan het geheel van geneesmiddelenontwikkeling.”
Studenten doen praktijkervaring op met real life-onderwijs: Om in de praktijk ervaring op te doen met medicatiebeoordelingen hebben apotheek Vleuten en de Universiteit Utrecht de pilot real life-onderwijs opgezet voor eerstejaarsmasterstudenten farmacie. Studenten ervaren het sparren met medestudenten en een docent en apotheker als leerzaam. “Je kunt zo echt het maximale uit een beoordeling halen.”
Praktijkprikkel: verwarring bij keuze voor juiste soort insuline: Dat geneesmiddelen, die in naam en samenstelling op elkaar lijken, met elkaar kunnen worden verward, blijkt uit een melding over insuline die binnenkwam bij Voorkomen Medicatie-incidenten (VMI). De apothekersassistent haalt Novomix 30 en Novorapid door elkaar, met gevolgen voor de patiënt.
Donanemab vertraagt progressie van ziekte van Alzheimer: Bij mensen met symptomatische ziekte van Alzheimer in een vroeg stadium en met amyloïde plaques vertraagt donanemab de klinische progressie na 76 weken.
Experimenteer, en leer hoe e-health rol van apotheker versterkt: De overheid zet volop in op het gebruik van e-health om toekomstbestendige passende zorg te blijven leveren. Ook apothekers kunnen hun rol pakken door gebruik te maken van digitale toepassingen die patiënten ondersteunen bij hun medicatiegebruik, zo laat apotheker Bart Pouls zien in zijn proefschrift.
Studiedoping vooral door doorsluizen van voorgeschreven ADHD-medicatie: Een deel van de studenten gebruikt ADHD-medicatie zonder voorschrift van een arts. Zij zouden deze medicatie krijgen van patiënten die hun overtollige medicatie doorgeven. Rioolwateronderzoek van het RIVM duidt erop dat het doorgeven van legaal verstrekt methylfenidaat de belangrijkste bron is van oneigenlijk gebruik.
‘We willen de maatschappij laten zien waar ziekenhuisapothekers voor staan’: Ziekenhuisapothekers kunnen veel betekenen bij maatschappelijke vraagstukken zoals de beschikbaarheid van geneesmiddelen en duurzaamheid, is de overtuiging van Claartje Samson, de nieuwe voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA). “We gaan zorg en samenleving laten zien wat ze aan ons hebben.”
Focus nodig op borstkankerpatiënt met oligometastasen: Patiënten met maximaal drie metastasen van borstkanker, ook wel oligometastasen genoemd, hebben een duidelijk betere overleving dan patiënten met uitgebreid gemetastaseerde borstkanker. Dit rechtvaardigt mogelijk een intensievere multimodaliteitbehandeling gericht op genezing. Een unieke setting voor patiënten met gemetastaseerde ziekte.
Eerste uitgiftegesprek fluorouracilcrème kan beter: Het aantal eerste uitgiftes van fluorouracilcrème (Efudix) in de apotheek neemt toe. Deze crème wordt voorgeschreven bij actinische keratose, een voorstadium van plaveiselcelcarcinoom. Een eerste-uitgiftegesprek is belangrijk om veilig gebruik met de patiënt te bespreken. Onderzoek van AMP wijst uit dat dit beter kan.
Oncologiepatiënt gebruikt veelvuldig alternatief middel: Het gebruik van complementaire en alternatieve medicatie (CAM) bij patiënten met kanker is een veelvoorkomend fenomeen, waarbij het type of soort CAM dat populair is door de jaren heen trends laat zien. Deze trends kunnen zijn beïnvloed door aandacht voor bepaalde therapieën in de media. Ook het aantal aanbieders van CAM- producten is groot. Dit artikel beschrijft een aantal adviezen voor apothekers.
Personeelstekorten en hoog verzuim zetten apotheekteams verder onder druk: Door grote tekorten aan apothekersassistenten zien sommige apothekers geen andere uitweg dan de deuren te sluiten. Ook het verzuim in apotheken is hoog door agressie, werkdruk en een slechte werksfeer, blijkt uit onderzoek van de Stichting Bedrijfsfonds Apotheken (SBA). Apothekers starten nieuwe initiatieven om personeel te werven, zoals het gratis opleiden van een klas voor de eigen regio en het omscholen van logistieke medewerkers.
Apotheker mocht spécialité Cozaar vervangen door generiek middel: Een patiënt stond erop dat zij het spécialité Cozaar geleverd zou krijgen. Op grond van het beleid van de zorgverzekeraar en bij gebrek aan medische noodzaak, stelde de apotheker een generiek middel voor; de patiënt moest anders zelf betalen. De patiënt diende een klacht in, omdat zij vond dat de apotheker stelselmatig de verstrekking van juiste medicatie bemoeilijkte. Het Regionaal Tuchtcollege oordeelde dat de klacht ongegrond was.
Grotere kans op veneuze trombose bij NSAID+anticonceptiva: Het gebruik van een NSAID geeft bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd een grotere kans op het ontstaan van veneuze trombose. Het risico stijgt bovendien significant bij gelijktijdig gebruik van hormonale anticonceptie met een medium of hoog risico.

« Vorige 100 item(s) 1 3 Volgende 74 item(s) »

Navigatie

2023