2024

‘Onderzoeksprojecten maken Deense openbaar apothekers gelukkig’: ‘The power of Networking in Pharmacy’ luidt de titel van het PRISMA symposium dat dit jaar op 28 mei plaatsvindt in Amsterdam. Een van de hoofdgasten is de Deense professor Lotte Nørgaard die speciaal is uitgenodigd om over de succesvolle werkwijze van de apothekersnetwerken in haar land te vertellen. “We kunnen veel van elkaar leren, over landsgrenzen heen.”
Diabetestypering: inzicht oorzaken hoge glucosewaarden: Mevrouw T (46) heeft sinds 2013 diabetes type 2 en kreeg na de start van diabetestypering in augustus 2023 het advies de gliclazide te staken, meer te gaan bewegen en haar voeding aan te passen. Met succes. De insulinespiegel ging omlaag, de vetverbranding omhoog en mevrouw viel 11 kg af.
Geen semaglutide voor zwangere met diabetes type 2: Diabetesmedicijn semaglutide, dat ook zeer effectief blijkt als afslankmiddel, staat volop in de schijnwerpers. Reclame door influencers en beroemdheden leidt tot toegenomen gebruik door vrouwen in de vruchtbare leeftijd, en de vraag rijst of er problemen kunnen ontstaan voor het ongeboren kind als een vrouw onverwacht zwanger wordt. Vooralsnog is het advies semaglutide dan niet meer te gebruiken.
‘Hulpmiddelen zelf leveren in de apotheek is beste zorg voor diabetespatiënt’: Met het Diabetes Service Punt wil Apotheek De Drie Stellingen in Oosterwolde de beste zorg bieden aan diabetespatiënten, inclusief het zelf leveren van bloedglucosemeters, insulinepennen en naalden. Van de zorgverzekeraar heeft de apotheek hiervoor toestemming gekregen. Apotheker Véronique Tapper: “Hulpmiddelen zijn vast onderdeel van de zorg, die moeten in de openbare apotheek blijven.”
Vaker gunstige uitkomst na beroerte met edaravon dexborneol: Sublinguale toediening van edaravon dexborneol binnen 48 uur na een acute ischemische beroerte vergroot het aantal patiënten met een gunstige functionele uitkomst in vergelijking met placebo.
SGLT-2-remmer: risico op genitale schimmelinfectie: SGLT-2-remmers worden steeds vaker voorgeschreven voor diabetes. Deze geven een verhoogde kans op genitale schimmelinfecties, maar niet op urineweginfecties. Bij vermoede urineweginfecties waarbij geen bacteriën zijn betrokken, is aan te raden ook op schimmels en gisten te testen voor een juiste behandeling.
Aanzienlijk verlies van lichaamsgewicht met tirzepatide: Voor de behandeling van diabetes mellitus type 2 lijkt tirzepatide een veelbelovend nieuw middel. In onderzoeken wordt enige verlaging van het HbA1c gezien. Op basis van het gewichtsverlies, en hierdoor een mogelijk positief effect op metabole processen, zou het middel een duidelijke meerwaarde hebben. Maar over de cardiovasculaire veiligheid is nog weinig bekend.
Zetje in juiste richting door apothekers bevordert voorschrijven SGLT-2-remmers: Door het effect op de gemiddelde bloedsuikerwaarde en gunstige cardiovasculaire uitkomsten hebben SGLT-2-remmers een prominente plek in de behandeling van diabetes mellitus type 2. Kaderapotheker Manon van Hunnik is daarom tevreden dat ze al tientallen zeer-hoogrisicopatiënten heeft kunnen omzetten. “Een mondelinge toelichting motiveert ook patiënten.”
Nieuw diabetesmiddel ook voor kwetsbare ouderen: SGLT-2-remmers hebben bij kwetsbare patiënten met diabetes een beperkte plaats. Toch ziet instellingsapotheker Firdaouss Boutkourt steeds meer ouderen met deze middelen, waarbij de vraag rijst of continueren zinvol is. “Zij hebben een gemiddelde levensverwachting van negen maanden.”
‘Je zit zelf aan het roer bij Keer Diabetes2 Om, dat is een pre’: Leo Kind had helemaal geen zin om metformine te slikken, ook al werd dat na de diagnose diabetes type 2 voorgeschreven. Hij ging op zoek naar een alternatief, stuitte op het programma Keer Diabetes2 Om, sloot na een half jaar met succes de intensieve fase af en is nu alweer ruim een jaar medicijnvrij. “Met voldoende wilskracht slaag je gegarandeerd.”
Dexamethason bij docetaxel: lagere doses volstaan: De dosering van dexamethason rondom docetaxel-behandelingen moet worden herzien, adviseert de Commissie Doelmatigheid en Duurzaamheid van de Nederlandse Vereniging Medische Oncologie (NVMO) en de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT). Literatuur en praktijkervaringen in twee grote Nederlandse ziekenhuizen wijzen erop dat een lagere dosis dexamethason veilig en effectief is.
Administratie kan stuk eenvoudiger: Om de administratieve lasten en vertraging in de afhandeling van recepten te voorkomen, zouden apothekers de door medisch specialisten ontwikkelde site Zneller onder de aandacht kunnen brengen van de artsen met wie ze samenwerken, betoogt Raymond Kolman.
TikTok riskant als informatiebron voor anticonceptiepil: Sociale media zijn een belangrijke informatiebron voor jongeren, ook in het geval van anticonceptie. Platforms zoals TikTok laten een stroom van berichten zien waarin vrouwen vertellen waarom stoppen met de pil zo belangrijk zou zijn. Dit leidt tot ‘hormonenfobie’, een buitensporige angst voor hormonen en middelen die hormonen bevatten. Voor apothekers is een belangrijke rol weggelegd om desinformatie te pareren.
‘Jaargesprek bevordert therapietrouw, daar heeft iedereen voordeel van’: Friese apothekersassistenten voerden al zo’n 750 jaargesprekken met patiënten over hun medicatiegebruik en eventuele problemen. Deze zogeheten zorgassistenten zijn speciaal getraind om open het gesprek in te gaan. “Het bevordert de therapietrouw en creëert een vertrouwensband.”
Het echte probleem is ‘niet terugmelden’: Bijwerkingencentrum Lareb richt zich tegenwoordig vooral op de regulatoire evaluatie voor registratie-autoriteiten als het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) en het Europees Medicijn Agentschap (EMA). Daarbij vergeet Lareb kennis terug te koppelen aan arts en apotheker, betogen Fred de Koning, Toine Egberts en Ton van Zijl. “Juist die terugkoppeling is belangrijk voor de melder, ter optimalisatie van de farmacotherapeutische behandeling.”
GLP-1-agonist en SGLT-2-remmer samen beter dan apart: Bij personen met diabetes mellitus type 2 leidt de combinatie van een GLP-1-agonist met een SGLT-2-remmer tot een lager risico op een grote cardiovasculaire gebeurtenis of ernstige nieraandoening dan gebruik van een van beide middelen afzonderlijk.
Allergieprotocol is gezamenlijke inspanning zorgverleners: Optimalisatie van de registratie van allergiemeldingen is cruciaal voor de behandeling en medicatieveiligheid van patiënten. Uniforme afspraken en communicatie met andere zorgverleners is hierbij essentieel, blijkt uit onderzoek dat is uitgevoerd bij Service Apotheek Oosterbroek in Zuidbroek. “Bewustwording en goede voorlichting met heldere afspraken worden als belangrijk gezien.”
Rijden met benzo’s: voor patiënt veel onduidelijk: Patiënten die benzodiazepinen gebruiken blijven vaak met vragen zitten over het effect hiervan op de rijvaardigheid. Informatie die de apotheker of huisarts verstrekt is vaak onvoldoende toegespitst op hun specifieke situatie. Dit blijkt uit een enquête van het Instituut Verantwoord Medicijngebruik. “Vertel de patiënt hoe lang de rijbeperking geldt na inname.”
‘In heel Europa zie je een verschuiving van medicijnverstrekking naar zorgtaken’: Tekorten van geneesmiddelen, hulpmiddelen en medisch personeel spelen in heel Europa, en staan daarom centraal op het congres van de Europese vereniging van openbaar apothekers PGEU in Amsterdam op 10 juni. Voorzitter van de PGEU dit jaar is Aris Prins. “Geweldig om good practices uit landen met elkaar te delen; het verrijkt mijn werk als voorzitter.”
Toolkit en slimme voorzetkamer bieden inzicht in therapieontrouw: Van alle patiënten met astma of COPD is 70 tot 80% niet therapietrouw. Ondanks alle inspanningen is dit in dertig jaar nauwelijks verbeterd. Een nieuwe toolkit en een digitale voorzetkamer geven inzicht in de oorzaken van deze therapieontrouw en maken meer geïndividualiseerde educatie mogelijk.
Eerder inzetten erenumab leidt tot betere profylaxe: Het eerder toepassen van erenumab als profylaxe bij patiënten met episodische migraine leidt tot een grotere effectiviteit, veiligheid en therapietrouw dan het doorgaan met niet-specifieke preventieve middelen.
Meer structuur in de beoordeling van medicatie van ic-patiënt: Medicatiebeoordelingen zijn nodig om de medicatieveiligheid bij patiënten op de intensive care te optimaliseren. Daarom is in het HagaZiekenhuis ’T HAAGSE LIED ontwikkeld, als Nederlandse variant op het Canadese ezelsbruggetje FASTHUG-MAIDENS, waarmee ic-apothekers worden geholpen om een gestructureerde medicatiebeoordeling uit te voeren.
Zorgen voor een gezonde zwangerschap: Zowel vrouwen als mannen krijgen in Apotheek Pillen en Praten een preconceptieconsult aangeboden. Hierin neemt farmaceutisch manager Ayaat Moustafa de medicatie van mensen met een zwangerschapswens door. Daarnaast komen leefstijladviezen aan bod. “Veel mensen weten niet dat roken de kwaliteit van zaadcellen kan beïnvloeden.”
Hydreren bij cisplatine kan korter: Hydreren bij cisplatine kan korter, concludeert de commissie Duurzaamheid en Doelmatigheid van de Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie (NVMO) en de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT) die een aantal aanbevelingen doen om het hydratieschema bij cisplatine te standaardiseren. Doel hiervan is tijdsbesparing, zonder daarbij het risico op nefrotoxiciteit te vergroten.
Huisbezoek brengt rust en duidelijkheid na ontslag: Meneer (65 jaar) is met spoed opgenomen in het ziekenhuis vanwege een buikaneurysma. Na een zware operatie mag hij vier dagen later naar huis. Meneer is in shock van de gebeurtenis, moe van de operatie en versuft door de pijnstilling. Tijdens het ontslag krijgt hij acht geneesmiddelen mee. Na ontvangst van het medicatie-overzicht besluit de farmaceutisch consulent vanuit de eigen openbare apotheek van meneer contact op te nemen.
Rifasutenizol is effectief tegen H. pylori: Monotherapie en combinatiebehandeling met het nieuwe antibioticum rifasutenizol is veilig en wordt goed verdragen door gezonde deelnemers en patiënten met een infectie met Helicobacter pylori.
Amivantamab opent nieuwe weg in strijd tegen longkanker: Voor een groep patiënten met niet-kleincellig longcarcinoom met exon 20-mutatie bij wie behandeling met klassieke EGFR-remmers heeft gefaald was er geen andere therapie voorhanden. Amivantamab is de eerste therapie die bij hen lijkt aan te slaan. In onderzoek is een verlenging van de progressievrije overleving gezien.
Meedoen aan zorgtransitie in de regio en vijfduizend keer medicatie beoordeeld: Apothekers zijn overal in het land bezig hun positie in de regio te versterken. In dit artikel een overzicht van enkele initiatieven om de farmaceutische zorg te verbeteren, zoals apothekers die onderdeel zijn van een multidisciplinair netwerk dat zorgplannen voor de regio beoordeelt en Groningse apothekers die vijfduizend medicatiebeoordelingen hebben uitgevoerd voor kwetsbare polyfarmaciepatiënten.
Instellingsapothekers verenigen zich voor meer zichtbaarheid en soepeler werkproces: Instellingsapothekers zijn nog te weinig vertegenwoordigd bij de ontwikkelingen die hun werk raken, vindt Mark Niestijl, voorzitter van de nieuwe Special Interest Group (SIG) Instellingsfarmacie. De SIG wil hierin verandering brengen. “We willen vooral ook input vanuit alle andere instellingsapothekers in het land.”
’Kennis van bijwerkingen bereikbaar voor iedereen’: Hoewel individuele terugkoppelingen over meldingen op prijs worden gesteld door de melder, is dit heel tijdrovend voor Bijwerkingencentrum Lareb en wordt er slechts één zorgverlener mee bereikt. Daarom heeft Lareb ervoor gekozen hiermee te stoppen, schrijven Agnes Kant en Linda Härmark in reactie op de opiniebijdrage in PW 23. “Wij investeren in het toegankelijk maken van informatie voor iedereen.”
‘Zorgverlener moet behoedzaam blijven, met name bij klinische vragen’: ChatGPT wordt over het algemeen als nuttig ervaren in de apotheek, met name voor schrijfondersteuning, zo blijkt uit onderzoek onder 106 apotheekmedewerkers. Van hen had 39% ChatGPT weleens gebruikt in de apotheek. ChatGPT kan bijdragen aan betere en efficiëntere dienstverlening in de apotheek, al zijn er ook risico’s.
AI-opwinding is goed, nuchterheid is beter: De opwinding rondom AI vraagt om balans tussen ingetogenheid én alertheid om tot een verantwoorde co-evolutie van deze technologie en de samenleving te komen, betoogt Bert Leufkens. “Het is allemaal nog werk in uitvoering, niemand weet waar het uiteindelijk naartoe gaat en welke AI-toepassingen realiteit gaan worden.”
EvidenceHunt en ChatGPT denken mee bij velerlei apothekerszaken: Artificial intelligence (AI) helpt hem snel aan antwoorden op praktische en farmaceutisch-inhoudelijke vragen, is de ervaring van openbaar apotheker Marcel Kooij, die gebruikmaakt van EvidenceHunt en ChatGPT. Toch vaart hij er niet blind op. “Je moet altijd kritisch blijven.”
ChatGPT in te zetten als apotheker op afstand: Het integreren van ChatGPT heeft potentie bij het leveren van farmaceutische zorg op afstand. De AI-gedreven chatbot kan zich als apotheker gedragen en informatie geven over onder meer doseringen en bewaaradviezen.
Scala aan innovaties van apothekers in spe: Hybride zorg lijkt dé manier om de doelen die zijn gesteld in het Integraal Zorgakkoord (IZA) te bereiken. Maar hoe moet dat er dan uitzien in de apotheek? Masterstudenten Farmacie van Universiteit Utrecht die het keuzevak ‘Digitale Farmaceutische Zorgverlening’ volgden, ontwikkelden een scala aan innovaties, van een PharmBot voor het eerste-uitgiftegesprek tot een digitale assistent die patiënten informeert over leveringsproblemen.
Bijwerking van de digitale revolutie: AI binnen Lareb: Bij Bijwerkingencentrum Lareb wordt op verschillende manieren nagedacht over hoe AI kan worden ingezet om de steeds groter wordende stroom aan informatie goed te verwerken. Hoewel AI veel kan bijdragen aan beter en sneller functioneren, is het belangrijk om je te realiseren dat het niet blindelings kan worden vertrouwd. AI is een hulpmiddel, maar geen vervanging van mensen.
‘Omarm de kansen die artificial intelligence biedt in de apotheek’: Een digitale apotheker en slimmere beslissingsondersteuningssystemen; dat zijn enkele manieren waarop artificial intelligence (AI) het werk in de apotheek kan ondersteunen, volgens e-health-expert Pieter Jeekel. “Ga er snel mee oefenen zodat je een idee krijgt wat allemaal mogelijk is.”
AI schiet te hulp als het menselijk oog tekortschiet: Het vertrouwen in arts en apotheker staat onder spanning wanneer er fouten in de apotheekketen worden gemaakt. Bij het toedienen van geneesmiddelen kan nog veel misgaan met menselijk leed als gevolg. Beloftevol is de inzet van het ‘tweede oog’ met nieuwe technologie om toedienfouten te voorkomen, zoals MedEye en IRIS.
‘Ik zie gigantische kansen voor AI in de zorg’: Artificial intelligence (AI) biedt grote mogelijkheden in de zorg, maar dient vooral als second opinion of hulpstuk voor artsen en apothekers, onderstreept Luca Consoli, universitair docent gespecialiseerd in ethiek. Mensen blijven altijd eindverantwoordelijk. Zij moeten zich bewust zijn van de verschillende kanten van AI-toepassingen en vervolgens een verantwoorde keuze maken. “Dan ben je ethisch bezig.”
Veelbelovende niet-oncologische weesgeneesmiddelen sneller bij patiënt: Het Orphan Drug Access Protocol – een pilotproject om niet-oncologische weesgeneesmiddelen sneller, maar gecontroleerd beschikbaar te maken – is ruim een jaar geleden in Nederland gelanceerd. Het toenemend aantal weesgeneesmiddelen en de behoefte om snelle toegang van innovaties te koppelen aan gepast gebruik en kostenbeheersing, onderstreept het belang van dergelijke routes.
Astma en COPD vroeg opsporen verbetert kwaliteit van leven: Het opsporen van volwassenen met nog niet gediagnosticeerde astma of COPD en behandeling door een longarts, leidt in het vervolg tot minder gebruik van gezondheidszorg voor respiratoire aandoeningen in vergelijking met reguliere eerstelijnsbehandeling.
Van de ervaringen van patiënten met geneesmiddelen kun je veel leren: Doel van het in 2004 opgerichte Meldpunt Medicijnen is patiënten een stem te geven. Zij kunnen hier hun ervaringen met geneesmiddelen kwijt en tegelijkertijd leren van bevindingen van anderen. Patiënten hebben de afgelopen twintig jaar een kleine 40.000 ervaringen met geneesmiddelen gedeeld.
‘Apothekers willen als zorgprofessional én als mens iets doen aan de catastrofe in Gaza’: Hulpeloos blijven toekijken hoe de medische situatie in Gaza alsmaar slechter wordt, is niet langer een optie voor tientallen apothekers. Ze hebben de handen ineen geslagen om via Pharma4gaza te pogen de catastrofe te verzachten. “De regio zelf bepaalt de behoeften.”
Immunotherapie kan bij hooikoorts uitkomst bieden, als reguliere aanpak faalt: Als de standaardbehandeling bij allergische rinitis onvoldoende effect heeft, kan immunotherapie voor sommige patiënten uitkomst bieden. Volgens allergoloog Rik Rösken kan een behandeling van drie tot vijf jaar een levenslang effect bewerkstelligen. “Dat maakt het uniek.”
Verspilde geneesmiddelen zijn een verspilde kans: Geneesmiddelverspilling heeft negatieve gevolgen voor zorgkosten en het milieu. Het bedreigt daarmee duurzaam geneesmiddelgebruik. Verspilde geneesmiddelen zijn kortom een verspilde kans, concludeert Lisa-Marie Smale in haar proefschrift, waarin zij strategieën beschrijft om geneesmiddelverspilling te bestrijden. “Er liggen veel kansen voor apothekers om geneesmiddelverspilling tegen te gaan.”
‘Een vrouwelijke apotheker waren ze totaal niet gewend’: Ze was de eerste vrouw die al op haar 18de op een motorfiets door Groningen reed, de eerste vrouwelijke openbaar apotheker in Roosendaal en de eerste die ging bezorgen. Maddy van der Hoorn heeft in haar zestigjarige carrière veel bijzondere momenten gekend. “Ik wilde eigenlijk vliegtuigbouw studeren, maar daar stak mijn vader een stokje voor.”
Reteplase leidt tot betere functionele uitkomst bij beroerte: Bij personen met een acute ischemische beroerte leidt toediening van reteplase binnen 4,5 uur na aanvang van de symptomen vaker tot een excellente functionele uitkomst dan alteplase.
‘De juiste financiële prikkel creëren om zorg te leveren’: In een vijfjarige pilot met twaalf Twentse apotheken onderzoeken Menzis en apothekerscoöperatie TAO-UA of een andere manier van bekostigen van de apotheek meer ruimte biedt voor farmaceutische zorg. Menzis staat garant voor de inkomsten van de pilot-apotheken. “We geven apothekers financiële veiligheid om hun rol als zorgverlener verder te ontwikkelen.”
Mogelijke invloed triptanen op borstvoeding; van pijnlijk hoofd naar pijnlijke borsten: Pijnlijke borsten en tepels, een pijnlijke toeschietreflex of minder melkproductie; uit onderzoek van Moeders van Morgen Lareb blijkt dat triptanen bijwerkingen kunnen geven die de borstvoeding beïnvloeden. Hoewel het om tijdelijke, self-limiting en ongevaarlijke effecten gaat, kunnen ze wel als heel vervelend worden ervaren.
‘Ik werd de wandelende encyclopedie genoemd’: De hoogste versnelling waarmee hij als tiener gedwongen was zijn eerste wielerwedstrijd te rijden, is het perfecte symbool om de 60-jarige apothekerscarrière van Ad Soeterboek te duiden: geen moment rust, altijd full speed ahead. Eerst in de ziekenhuisapotheek, daarna in de openbare farmacie. “Jammer dat ik op m’n 87ste moest stoppen.”
‘We krijgen door volledig medicatieoverzicht meer tijd voor patiëntenzorg’: Apothekers beschikken met de nieuwe informatiestandaard Medicatieproces 9 over therapeutische informatie en een actueel medicatieoverzicht. Volgens openbaar apothekers May Rozendal en Arjan Roelofs, die het uitwisselen van medicatiegegevens testen, kunnen apothekers met de nieuwe standaard betere zorg leveren. “We zien start- en stopdata en gebruiksschema’s van patiënten.”
Onduidelijke etikettering leidt tot incidenten: Het is belangrijk dat medicijnverpakkingen en de tekst op de verpakkingen niet voor velerlei uitleg vatbaar zijn, zoals blijkt uit onderstaande melding die binnenkwam bij Voorkomen Medicatie-Incidenten.
Pantoffels parasol 40, schimmels en hamsteren: Balieblog, balieklets, baliepraat, balietjes, balieprikkels, baliepareltjes, baliebabbels. Zo luidde het begin van het redactioneel van PW 19/20, waarna een oproep volgde om leuke balieverhalen naar de redactie te sturen. De oogst bleef beperkt tot één bijdrage, van Apotheek Ermel. Wel werden we ook nog verblijd met enkele cartoons van de hand van aios Anne-Fleur Lobbezoo van het St Antonius Ziekenhuis.
Direct strenge regulatie diabetes geeft levenslang voordeel: Vroege intensieve glykemische controle met een sulfonylureumderivaat of insuline, of met metformine, lijkt in vergelijking met conventionele behandeling, een bijna levenslange reductie van de kans op overlijden of een myocardinfarct te geven.
Aanpak van incidenten met medicatie verschilt per ziekenhuis: De rol van de centrale meldingscommissies (CMC’s) in het ziekenhuisbreed analyseren en leren van medicatie-incidenten verschilt per ziekenhuis. Ook zijn er verschillen in de wijze waarop CMC’s samenwerken met de commissie medicatieveiligheid. Dit blijkt uit onderzoek van het LUMC en Voorkomen Medicatie-Incidenten (VMI).
‘Het werk in het gerechtelijk lab paste prima bij mij’: Rina Breek-van Baalen werkte met veel plezier bij het Gerechtelijk Laboratorium in Den Haag, moest weg toen ze zwanger werd, zat jarenlang met de kinderen thuis en pakte de farmaceutische draad weer op in openbare apotheken in Rotterdam en Schiedam. “Het gekeuvel met de patiënten vond ik erg leuk.”
Meerwaarde duidelijk: ‘Weldra meer apothekers in ic-behandelteams’: De rol van apothekers binnen behandelteams op de intensive care (ic) wordt steeds belangrijker, is een van de conclusies na afloop van de internationale cursus die ic-apothekers Wouter Bult en Nicole Hunfeld organiseerden in Brussel. De verschillen in werkwijze in Europa blijken groot. “In sommige ziekenhuizen werken ze nog met informatie op papier.”
Zorgpad kinderoncologie: maatwerk in medicatie: De apotheek van het Prinses Máxima Centrum heeft zich de afgelopen jaren kunnen specialiseren in de farmaceutische zorg voor de kinderoncologie. Dit kenmerkt zich door het snel kunnen inspelen op innovatieve behandelingen, de aanwezigheid van een deskundig en betrokken apotheekteam en de mogelijkheid tot uitvoeren van farmacologisch onderzoek.
Groene thee en visolie kunnen behandeling van kanker beïnvloeden: Het gebruik van complementaire en alternatieve medicijnen (CAM) naast oncolytica brengt risico’s met zich mee. Supplementen met kurkuma, groene thee en visolie hebben mogelijk interacties met oncolytica. De klinische relevantie hiervan is vaak onduidelijk, en voorzichtigheid is geboden. Normale consumptie van kruiden en vette vis is veilig.
Hoger risico op huidkanker bij gebruik van thiopurines: Huidkanker is de meest voorkomende vorm van kanker in Nederland. De thiopurines azathioprine, mercaptopurine en tioguanine verhogen het risico op huidkanker. Lareb ontving meerdere meldingen van verschillende soorten huidkanker bij gebruik van deze middelen. “Adviseer thiopurine-gebruikers extra op zonbescherming te letten om huidkanker te voorkomen.”
‘Circuleren van tumor-DNA is biomarker van de toekomst’: Vroegtijdig het succes van een kankerbehandeling voorspellen wordt mogelijk door de hoeveelheid DNA van de tumor in het bloed te meten, verwacht ziekenhuisapotheker Emmy Boerrigter van het Radboudumc. “Met deze marker zouden we vier weken na de start kunnen zeggen: stop maar met de therapie.”
‘Alledaagse taal normaliseert seks en intimiteit’: Veel kankerpatiënten ervaren problemen met hun seksualiteit door een chirurgische ingreep of medicijnen. Maar zorgverleners vinden het lastig dit onderwerp met hen te bespreken. Onderzoeker Irene Kelder stelt voor vooral duidelijke taal te gebruiken om misverstanden tussen zorgverlener en patiënt te voorkomen.
Olanzapine gunstig bij matig emetogene chemotherapie: Bij chemotherapie-naïeve patiënten met een solide tumor, die worden behandeld met matig emetogene chemotherapie, vergroot toevoeging van olanzapine het aandeel patiënten dat geen last heeft van misselijkheid en braken.
Chemo-injecties thuis: een komen en gaan van zusters: In het appartement van Jan Ottens, die acute myeloïde leukemie heeft, is het een komen en gaan van zusters die hem chemo-injecties komen geven. Dat gebeurt elke drie weken, gedurende zeven dagen. “Heel fijn”, vindt Ottens deze thuisbehandeling, die wonderwel zeer goed aanslaat. “Het gaat uitzonderlijk goed, dus dat is fantastisch.”
‘Thuistoediening van oncolytica zorgt voor speciale band met de patiënt’: Tot tevredenheid van patiënten en verpleegkundigen van Isala worden in de regio Zwolle al jaren oncolytica thuis toegediend. Om kosten te besparen en nog efficiënter te kunnen werken wordt sinds enige tijd ook gebruikgemaakt van twee buitenpoli’s. “Een waterdicht systeem, het gaat eigenlijk altijd goed.”
Thermale ablatie gunstig bij colorectale levermetastasen: De behandeling van colorectale levermetastasen (CRLM) staat voor grote uitdagingen vanwege de complexe aard van de ziekte. Met een groeiend aantal gevallen van CRLM is een multidisciplinaire benadering essentieel om de best mogelijke uitkomsten voor patiënten te bereiken, concludeert Madelon Dijkstra in haar proefschrift.
Oncotheek: rust en ruimte voor individuele begeleiding bij complex medicatieregime: Om mensen met kanker beter te begeleiden opende Jitske Hegge in 2021 een oncotheek in het Medisch Centrum Leeuwarden. Oncologiepatiënten krijgen hier van apothekersassistenten in alle rust uitleg over hun medicatiegebruik. “De oncotheek is praktisch en logistiek handig voor zowel patiënt als zorgverlener.”
Immuuntherapie biedt perspectief op betere overleving bij meer kankervormen: Immuuntherapie gecombineerd met chemotherapie verbetert de overlevingskansen bij bepaalde vormen van kanker. Ook wordt de combinatie met andere oncolytica zoals tyrosinekinaseremmers onderzocht, zegt internist-oncoloog Jolien Tol. “We gebruiken deze middelen al bij een flink aantal indicaties, maar het vat is nog niet leeg.”
Stap voorwaarts in behandeling van kinderen met hiv: Kinderen met hiv lopen achter ten opzichte van volwassenen als het gaat om anti-infectieuze behandelopties. Voornaamste reden is dat zij vaak niet worden meegenomen in onderzoek. Door middel van farmacokinetisch onderzoek heeft Tom Jacobs in zijn promotieonderzoek geprobeerd de anti-infectieuze behandeling voor kinderen te optimaliseren.
Ouderen krijgen vaker eczeem bij gebruik antihypertensiva: Bij ouderen is het gebruik van antihypertensiva geassocieerd met een kleine toename van de incidentie van eczemateuze dermatitis. Deze relatie is het sterkst bij calciumantagonisten en diuretica en het minst sterk bij ACE-remmers en β-blokkers.
Openbare apotheek wacht toename van PrEP-zorg: PrEP wordt sinds 1 augustus verstrekt via de openbare apotheek. Plusapotheken doen dit al veel langer en hebben hierdoor de nodige ervaring opgebouwd. Maartje van Gerven van Service apotheek Haagdijk in Eindhoven wil haar ervaring en kennis graag delen. “Het aantal nieuwe hiv-infecties blijft dalen, wat voor een belangrijk deel is te danken aan PrEP.”
Apothekers pakken door bij implementatie farmacogenetica: Farmacogenetica is een onderwerp waarmee apothekers kunnen laten zien dat zij geneesmiddelspecialist zijn. Het is belangrijk deze kennis in de praktijk te brengen en er tegelijkertijd voor te zorgen dat beperkende factoren worden opgelost door begrijpelijke patiëntinformatie te ontwikkelen, een betere ICT-structuur te realiseren en te werken aan een passende bekostiging van farmacogenetica.
Farmacogenetica in de psychiatrie: patiënt ervaart minder bijwerkingen: Voor een grote meerderheid van de psychiatrische patiënten is de eerste behandeling geen succes en is het een zoektocht om het juiste medicijn te vinden, zegt psychiater en klinisch farmacoloog Roos van Westrhenen, die medicatieadviezen geeft aan patiënten en behandelaars. “In meer dan 75% van de gevallen is sprake van een genetische variatie die invloed kan hebben op de medicatie.”
Elinzanetant vermindert vasomotore symptomen: De neurokinine-1,3-antagonist elinzanetant wordt goed verdragen en is effectief in het verminderen van matige tot ernstige vasomotore klachten bij postmenopauzale vrouwen.
Diverse routes naar optimalere blootstelling van oncolytica: Veel geregistreerde doseringen van nieuwe geneesmiddelen in de oncologie zijn gebaseerd op een maximaal getolereerde dosering. Onderbouwing van deze dosering op basis van blootstelling/effect-relaties is beperkt. Innovatieve strategieën zijn nodig om de onderbouwing van deze doseringen te verbeteren. Hiervoor zijn verschillende methodologieën beschikbaar, blijkt uit het promotieonderzoek van Lisa van der Heijden.
Hologram beantwoordt vragen klant, snelle toets chronische nierschade: Apothekers zijn overal in het land bezig hun positie in de regio te versterken. In dit artikel een overzicht van enkele initiatieven om de farmaceutische zorg te verbeteren, zoals apothekers die door personeelskrapte een hologram inzetten voor het beantwoorden van vragen en apothekers die samen met nefrologen en huisartsen chronische nierschade gaan opsporen en behandelen.
LinkedIn-posts: Vaste gebruikers van LinkedIn hebben haar het afgelopen half jaar niet kunnen missen. Vrijwel dagelijks maakt Brenda Dorenbos melding van een geneesmiddeltekort en de daarbij behorende rompslomp. Collega’s die zelf niet op sociale media willen, melden hun casussen bij haar. “Hoe meer posts, hoe groter de impact.”
Beherend apotheker hoeft schulden van failliete apotheek niet te betalen: Bij het faillissement van een apotheek-BV stelde de rechter vast dat de bestuurder aansprakelijk was voor de schulden van de BV. In hoger beroep vorderde de bestuurder dat ook de beherend apotheker zou moeten opdraaien voor deze schulden, omdat de apotheker medebestuurder was of zich als bestuurder zou hebben gedragen. De rechter ging hier niet in mee.
Groter bereik medicatieadvies met kort CombiConsult: Naast medicatiebeoordelingen voor patiënten met polyfarmacie is het wenselijk dat openbaar apothekers ook korte medicatieconsulten voeren met patiënten. Dat concludeert Valérie Meijvis in haar proefschrift over het CombiConsult, een kort consult van de openbaar apotheker in samenwerking met praktijkverpleegkundige en huisarts. In haar onderzoek kregen ruim achthonderd patiënten via een CombiConsult advies over medicatiegebruik.
Risico bij tussentijds aanpassen medicijnrol: Tussentijds wijzigingen aanbrengen in de medicijnrol zijn risicovol, blijkt uit onderstaande melding die binnenkwam bij Voorkomen Medicatie-Incidenten (VMI). “Het is nodig dat de apotheker met de zorginstelling een duidelijke noodprocedure afspreekt over het wijzigen van de inhoud van de medicijnrol.”
‘Ik zorgde ervoor dat ik nooit dronken in de apotheek was’: Het verwerken van de dood van zijn vrouw viel hem zwaar, zo zwaar dat hij iedere avond in z’n eentje met gemak ruim een halve fles whisky of cognac wegklokte. Door op het juiste moment de juiste hulp te krijgen, slaagde hij erin zijn alcoholverslaving de baas te worden. Een apotheker doet anoniem zijn verhaal.
‘Een verslaving delen met je omgeving is essentieel voor het herstel’: Het programma ABS-zorgprofessionals biedt hulp aan artsen, apothekers en andere zorgverleners met een verslaving. En roept collega’s op vooral niet weg te kijken. “Door het probleem te negeren is de kans groot dat het van kwaad tot erger gaat en iemand wordt ontslagen.”
Historie bijsluiter: over paternalisme en pittige discussies: Tegenwoordig is het ondenkbaar dat een openbaar apotheker geen informatie over geneesmiddelen aan patiënten verstrekt. Sterker nog: de apotheker heeft de verantwoordelijkheid en de morele plicht om de patiënt bij het afleveren van een geneesmiddel informatie te geven. Dat was vijftig jaar geleden wel anders ... Tijdens de Farmaceutisch Historische Dag van de Stichting Farmaceutisch Erfgoed, op dinsdag 22 oktober, staan sprekers stil bij de geschiedenis en de toekomst van patiënteninformatie.
Medicatie uit de gratie bij slapeloosheid: Voor medicatie bij slaapproblemen is maar zeer beperkt plaats in de herziene NHG-standaard Slaapproblemen. De focus ligt nu op de niet-medicamenteuze behandeling. Kortwerkende benzodiazepines hebben slechts een beperkte plaats, en die is er niet voor andere medicatie zoals melatonine, antidepressiva en antipsychotica.
Semaglutide bij prediabetes: vaker terug naar normoglykemie: Bij personen met obesitas en prediabetes is een wekelijkse injectie met semaglutide superieur in reductie van lichaamsgewicht en terugkeer naar normoglykemie ten opzichte van placebo. Het veiligheidsprofiel is vergelijkbaar met dat van de klasse GLP-1-agonisten.
Vingerprik onthult therapieontrouw aan antihypertensiva: Een aanzienlijke daling in bloeddruk door intensieve controle van geneesmiddelspiegels en gepersonaliseerde medicatiefeedback bij patiënten met langdurig hoge bloeddruk: het klinkt onwerkelijk, maar dit is precies wat het RHYME-RCT (Resistant Hypertension: MEasure to ReaCh Targets)-onderzoek heeft bereikt. Deze verbetering is vooral te danken aan de toegenomen therapietrouw aan antihypertensiva.
Betere eczeemzorg dankzij e-learning en informatieboekje: Apothekersassistenten merken vaak dat patiënten met eczeem hun corticosteroïden en indifferente crèmes niet goed gebruiken. Door nieuw ontwikkelde materialen over eczeem voelen apothekersassistenten zich zelfverzekerder bij het begeleiden van patiënten aan de balie. Dankzij een informatieboekje voor patiënten gaf bijna twee derde van hen aan iets nieuws te hebben geleerd over de behandeling van eczeem.
Patiënt zelf aan het roer bij de behandeling van eczeem: Patiënten dezelfde voorlichting geven over de behandeling van eczeem, zodat zij zelf de leiding kunnen nemen in hun behandeling en hun klachten onder controle kunnen houden. Dat is het doel van het samenwerkingsverband tussen behandelaars in Veenendaal. Openbaar apotheker Maureen Hamstra: “Als we steeds hetzelfde vertellen, lukt het de patiënt ook beter om op de juiste manier te smeren.”
Meld vermoedelijke bijwerkingen van fezolinetant: Veel vrouwen ervaren klachten tijdens de overgang. Wanneer medicamenteuze behandeling gewenst is maar hormoonsuppletietherapie niet, zijn er weinig geschikte alternatieven. Sinds enkele maanden is het nieuwe, niet-hormonale middel fezolinetant op de Nederlandse markt. Zoals bij alle nieuwe geneesmiddelen, is het bijwerkingenprofiel mogelijk nog niet volledig bekend.
‘Creëer een open gesprekssfeer bij geven van informatie over anticonceptie’: Meer jonge vrouwen zijn de afgelopen jaren een spiraal gaan gebruiken en juist minder de anticonceptiepil. Ook raadplegen ze vaker internet om informatie te krijgen over anticonceptiemethoden. Maar ook voor apothekers is een informerende en adviserende rol weggelegd, vindt Karin van der Velde van Rutgers. “Bij de verstrekking kun je met de vrouwen het gesprek aangaan over de anticonceptie.”
KNMP Najaarscongres: 8 Oktober Beatrix Theater Utrecht
Geen verhoogd risico op CVA-event bij extra testosteron: Suppletie met gangbare doseringen testosteron verhoogt de incidentie van belangrijke cardiovasculaire gebeurtenissen niet in vergelijking met placebo. Mogelijk is de incidentie van niet-fatale aritmieën en atriumfibrilleren wel verhoogd.
Hormoontherapie helpt, leefstijl is 't belangrijkst: Hormoontherapie bij hinderlijke overgangsklachten wint aan populariteit, tot vreugde van gynaecoloog en overgangsspecialist Dorenda van Dijken. Maar ze benadrukt dat het voorschrijven altijd maatwerk is. De dosis, het aantal jaren therapie en de toedieningsvorm kunnen verschillen per vrouw. En de leefstijl, die blijkt op den duur het belangrijkst van alles.
‘Gynaecologen hebben er grote moeite mee dat wij pleisters doorknippen’: Met een stijgend aantal vragen over de overgang in de apotheek verwacht Eric van der Borg dat ook de kennis onder collega-apothekers toeneemt. Zelf zet hij zijn expertise over overgangsklachten al jaren in om vrouwen te adviseren over beschikbare behandelingen. “Belangrijk is ook de specialist steeds te informeren over wat wij soms noodgedwongen moeten doen.”
Vrouw met overgangsklacht voelt zich vaak onbegrepen: Opvliegers, pijnlijke gewrichten, stemmingswisselingen en vermoeidheid. Een kleine greep uit een lange lijst met symptomen die vrouwen in de overgang ervaren. De ene vrouw merkt er vrij weinig van, terwijl de ander niet goed meer kan functioneren. Vooral de laatste groep voelt zich onbegrepen en onderbehandeld, blijkt uit een interviewstudie uitgevoerd door Rijksuniversiteit Groningen in samenwerking met Nivel.
‘Anabole steroïden veilig gebruiken zonder bijwerkingen is onmogelijk’: Enkele honderdduizenden jonge kracht- en vechtsporters in Nederland gebruiken anabole steroïden. Deze illegaal geproduceerde producten – die sterk lijken op het mannelijk geslachtshormoon testosteron – zijn volgens internist-endocrinoloog Pim de Ronde gevaarlijk verslavend en ze geven ernstige bijwerkingen. “Sommige sporters gebruiken 1000 tot wel 3000 mg per week.”
Juiste dosis hormonen bepaalt IVF-succes: Vrouwen die een IVF-behandeling ondergaan reageren verschillend op de standaarddosering follikelstimulerend hormoon (FSH), zegt arts-onderzoeker voortplantingsgeneeskunde Nienke Schouten. Zij werkte mee aan de ontwikkeling van een model dat de kans op een levend geboren kind en op complicaties van een bepaalde hoeveelheid FSH voorspelt. “Hiermee is goed in te schatten hoe groot het risico is bij een bepaalde dosering voor elke individuele vrouw.”
AI is bondgenoot van de apotheker die het slim inzet: AI kan apothekers helpen met het verwerken van grote hoeveelheden gegevens, monitoren van patiëntgegevens en identificeren van potentiële problemen. Maar AI kan nooit het hele beroep vervangen, betoogt masterstudent Farmacie Emma Dam. “De kern van het beroep – bieden van persoonlijk advies, klinisch redeneren en opbouwen van relaties met patiënten en zorgaanbieders – blijft een menselijke taak.”
Risicogestuurde benadering overtroeft de dubbelcheck: De huidige benadering van de toediening van parenteralia, gebaseerd op de verplichte dubbelcheck, past niet langer in de moderne gezondheidszorg met al haar bijbehorende uitdagingen. Een risicogestuurde aanpak, ondersteund door technologie, biedt een veelbelovend alternatief. Om die reden is een position paper opgesteld, waarin een risicogestuurde dubbelcheck wordt aanbevolen.
Stoppen van antidepressiva: geregeld complexer dan je denkt: Bij het stoppen van antidepressiva is de wens van de patiënt meestal leidend. Redenen hiervoor kunnen bijwerkingen zijn, zoals slapeloosheid, gewichtstoename, seksuele functiestoornissen, bloedingen (bij SSRI’s) of geneesmiddelinteracties en/of zwangerschaps(wens). Dit artikel gaat nader in op de vragen: wie zou moeten stoppen, wanneer moet je stoppen en hoe moet je stoppen?

« Vorige 100 item(s) 1 3 Volgende 37 item(s) »

Navigatie

2024