Celmembraan doelwit voor kankertherapie

De samenstelling van de dubbele laag lipiden heeft effect op structuur en eigenschappen van de celmembraan. Bij kanker zijn veranderingen in membraanstructuren waargenomen. Delen die een rol spelen bij proliferatie zijn cholesterolrijk, delen die zijn betrokken bij apoptose zijn ceramiderijk. Multidrugresistente (MDR) cellen bevatten veel cholesterol en fosfolipiden en vertonen een verminderde permeabiliteit, dus slechtere geneesmiddelopname. Maar ook zijn MDR-cellen arm aan ceramide, waardoor de apoptose vermindert.

Tot de stoffen die in onderzoek zijn om het cholesterolgehalte te reduceren, behoren filipine en methyl-β-cyclodextrine, die beide resulteren in afname van epidermalegroeifactor- en oestrogeenreceptoren. Emodine gaat metastasering tegen. Logischerwijs hebben ook statines de aandacht; er lopen enkele onderzoeken bij borstkanker.

Korteketenanaloga van ceramide lijken vooral geschikt als nieuwe vehikels voor geneesmiddelafgifte, die de beschikbaarheid van oncolytica binnenin de tumorcellen kunnen vergroten; voorbeelden zijn doxorubicine en mitoxantron. Tumornecrosefactor alfa, cytarabine, etoposide en decitabine stimuleren sfingomyelinase, dat sfingomyelines omzet in ceramide, en versterken zo de apoptose en reduceren resistentie.

Pro-apoptotische receptoren als aangrijpingspunt zijn onderwerp van studies met edelfosine, miltefosine en perifosine. Resveratrol stimuleert apoptose via een ander mechanisme.

Lipiden als voedselcomponent hebben ook de aandacht. De verhouding tussen verzadigde en onverzadigde vetzuren lijkt ook invloed te hebben op het ontstaan van kanker en sfingolipiden onderdrukken tumorgroei door absorptie van nutriënten te verstoren. Al met al biedt ‘lipidomics’ perspectieven voor kankerbestrijding.