Rechter: AstraZeneca maakte winst ten koste van Menzis

Volgens de rechter heeft AstraZeneca een exclusieve positie op de Nederlandse markt gehouden door met een achteraf ongeldig bevonden octrooi concurrenten te weren. Tabletten Seroquel (quetiapine) met vertraagde afgifte waren daardoor alleen beschikbaar voor een (relatief) hoge prijs, die Menzis vergoedde aan haar verzekerden.

AstraZeneca had een octrooi dat haar onder andere in Nederland jarenlang bescherming gaf voor het antipsychoticum met vertraagde afgifte, bestemd voor de behandeling van bijvoorbeeld schizofrenie en bipolaire stoornis. In 2014 heeft de Nederlandse rechter het octrooi ongeldig verklaard, waardoor het medicijn achteraf gezien onterecht is beschermd.

Een octrooihouder is niet meteen aansprakelijk voor het feit dat concurrenten niet op de markt kunnen komen doordat een octrooi achteraf ten onrechte blijkt te zijn geweest. De rechtbank verwijt AstraZeneca in deze zaak wél dat zij een van haar concurrenten in een kort geding actief van de Nederlandse markt heeft geweerd. Dat is onrechtmatig als achteraf gezien zo’n verbod ten onrechte blijkt te zijn geweest.

Deze handhavingsactie van de fabrikant heeft bovendien directe gevolgen gehad, want geen enkele concurrent is tijdens deze octrooiperiode met een vergelijkbaar geneesmiddel op de markt gekomen, terwijl zij daartoe wel in staat waren en daarvoor ook alle voorbereidingen hadden getroffen, aldus de rechtbank.

Preferentiebeleid

Omdat er geen concurrerende producten voor Seroquel-tabletten met vertraagde afgifte op de markt zijn gekomen, heeft Menzis geen preferentiebeleid kunnen voeren. Als die geneesmiddelen er wel waren geweest, had de zorgverzekeraar één of meer goedkopere varianten kunnen kiezen en zouden de vergoedingen aan haar verzekerden aanzienlijk lager zijn geweest.

AstraZeneca moet het verschil betalen tussen de hogere prijzen die Menzis vanwege de marktexclusiviteit heeft moeten vergoeden voor het geneesmiddel en de lagere preferente prijzen die zij had kunnen vergoeden als de markt vrij was geweest.