Jaren verschil in toegang tot kankermedicijnen in Europa

De studie bracht een grote variatie aan het licht tussen Europese landen, maar ook tussen ziekenhuizen daarbinnen, vooral tussen specialistische en algemene ziekenhuizen, concluderen de onderzoekers van het Nederlands Kanker Instituut en het European Fair Pricing Network. Het gaat om de landen België, Frankrijk, Hongarije, Italië, Nederland en Zwitserland.

De onderzoeken hebben de volgende nieuwe geneesmiddelen (doelgerichte therapie en immuuntherapie) voor twintig indicaties onder de loep genomen: olaparib, niraparib, ipilimumab, osimeritinib, nivolumab en ibrutinib.

Gemiddeld zat er 2,1 jaar tussen goedkeuring van een medicijn door het EMA en het moment dat patiënten ermee werden behandeld. Deze periode varieerde van één jaar voor EMA-goedkeuring tot 7,1 jaar daarna. Van één geneesmiddel zat er zelfs acht jaar tussen het moment dat het eerste en het laatste ziekenhuis hun patiënten ermee ging behandelen.

De gemiddelde tijd tussen EMA-goedkeuring en behandeling was het langst in Hongarije en België, gevolgd door Zwitserland en Nederland. Slechts één ziekenhuis, een ziekenhuis in Zwiterland, had tijdens het onderzoek alle zes medicijnen voor alle twintig indicaties beschikbaar.

Zorgverzekeringen

Ook waren de verschillen groot in voor en na opname in nationale zorgverzekeringen. Nadat het EMA voor een geneesmiddel groen licht heeft gegeven, moeten nationale zorgautoriteiten dit goedkeuren en besluiten om het te vergoeden via een zorgverzekering, na prijsonderhandelingen met de fabrikant.

Tussen een nationaal vergoedingsbesluit – na EMA-goedkeuring – en behandeling zat gemiddeld 0,5 jaar. Dit varieerde van 6,7 jaar vóór tot 6,2 jaar na een besluit.

Gemiddeld hadden Europese patiënten in gespecialiseerde ziekenhuizen daardoor al 0,9 jaar vóór een nationaal vergoedingsbesluit toegang tot een nieuw medicijn. Voor patiënten in een algemeen ziekenhuis was dat 0,4 jaar nádat besloten werd tot vergoeding.

Early Access

Een belangrijke rol in de toegang tot nieuwe geneesmiddelen spelen, volgens de onderzoekers, de zogenoemde early acces-constructies (EAP’s) of constructies met off-labelgebruik van medicijnen die al op de markt zijn voor andere indicaties. Uit het onderzoek bleek dat in meer dan de helft van de gevallen de eerste patiënten via een dergelijk programma toegang kregen tot een nieuw geneesmiddel. De producent betaalt dan vaak het medicijn.

Deze EAP’s worden voornamelijk aangevraagd door gespecialiseerde ziekenhuizen, die bijvoorbeeld onderzoek naar zo’n nieuw geneesmiddel hebben gedaan en door hun klinische studies al veel contacten hebben met farmaceutische fabrikanten.

Rijke landen

De onderzoekers onderscheiden een aantal factoren die tijdige toegang tot nieuwe kankermedicijnen voor alle Europeanen belemmeren. Farmaceutische bedrijven lanceren een nieuw middel meestal eerst in dichtbevolkte en rijke landen zoals Italië, Frankrijk of Nederland, onder meer via EAP’s. Dat brengt vertraging met zich mee voor patiënten elders in Europa.

Verder zorgen hoge prijzen voor lange onderhandelingen tussen farmaceutische bedrijven en nationale zorgautoriteiten. Ook dit zorgt voor vertraging. Volgens de Transparantierichtlijn voor prijsstelling van geneesmiddelen van de Europese Unie moet binnen 180 dagen na EMA-goedkeuring duidelijk zijn wat een medicijn gaat kosten en of het vergoed wordt, maar die termijn wordt volgens de onderzoekers vaak overschreden.

Deadline

Om de beschikbaarheid te verbeteren van kankermedicijnen adviseren de onderzoekers onder meer om de tijd tussen goedkeuring door het EMA en vergoeding via de zorgverzekeringen te verkorten. Farmaceutische bedrijven moeten daarvoor een deadline krijgen voor het lanceren van een medicijn in alle lidstaten van de EU.

Ook moet er een tijdlijn komen voor prijsonderhandelingen tussen producenten en overheden zodat de EU-deadline van 180 dagen gehaald kan worden.

Om de kloof te overbruggen tussen EMA-goedkeuring en opname in de nationale zorgverzekeringen voor patiënten die een middel snel nodig hebben, adviseren de onderzoekers per land een streng ‘Drug Access Protocol’ te ontwikkelen, zoals dat in Nederland is gebeurd, en deze programma’s te harmoniseren op Europees niveau.

Ten slotte stellen de onderzoekers dat nationale zorgautoriteiten onderling informatie moeten delen over hun prijsafspraken en vergoedingsbesluiten. Ook moet vroegtijdig overleg plaatsvinden tussen nationale zorgautoriteiten en de fabrikant die een middel op de mark brengt.