CBG en IGJ moesten vorig jaar vaker ingrijpen bij tekorten

Voor 68 geneesmiddelen kregen bedrijven in 2023 een of meerdere keren tijdelijke toestemming voor buitenlandse medicijnverpakkingen, ook wel ‘tijdelijke afwijkende verpakking’ (TAV) genoemd. In totaal is er 72 keer toestemming gegeven voor een TAV door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG), dat hiervoor sinds begin vorig jaar verantwoordelijk is.

Het CBG en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) benadrukken dat tekortenbesluiten en TAV’s niet altijd wil zeggen dat een geneesmiddel meteen beschikbaar is voor de patiënt aan de balie. Het verkrijgen van een alternatief kost extra tijd en inspanning van apothekers, artsen en patiënten. Patiënten ondervinden mogelijk last omdat zij later terug naar de apotheek moeten, aldus de toezichthouders, die het Meldpunt samen coördineren in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).

Meldplicht

Het aantal meldingen van mogelijke leveringsproblemen was in 2023 met 5091 meldingen voor 2531 geneesmiddelen lager dan het jaar daarvoor, toen waren er 5921 meldingen voor 2702 medicijnen. Deze afname komt mogelijk doordat er minder vaak uit voorzorg is gemeld.

Een melding bij het Meldpunt van een leveringsprobleem leidt niet altijd tot een daadwerkelijk medicijntekort. Bedrijven hebben een meldplicht en melden uit voorzorg ook een risico op een leveringsprobleem. Vaak blijkt later dat de levering toch door kan gaan, of dat bestaande voorraden of soortgelijke geneesmiddelen de leveringsproblemen kunnen opvangen, aldus CBG en IGJ.

Vertraging productie

Voor meer dan de helft (56%) van de mogelijke leveringsproblemen in 2023 werd door de fabrikanten – net als eerdere jaren – een vertraging in de productie of kwaliteitscontrole van het medicijn opgegeven. Ook een toename van de vraag (23%) werd vaak gemeld als oorzaak. Bij langdurige tekorten meldden fabrikanten dat de problemen vooral door een tekort aan grondstoffen of langdurige productieproblemen kwamen.

Het Meldpunt krijgt ook meldingen van het definitief uit de handel nemen van een geneesmiddel. Het aantal melding hiervoor is in 2023 (n=332) na een daling in 2021 op vergelijkbaar niveau als in de jaren 2018-2020 en 2022.

Ernstige tekorten

Bij een ernstig tekort zijn er geen of onvoldoende alternatieven beschikbaar in Nederland en is importeren uit het buitenland niet mogelijk. Het CBG en de IGJ kijken dan, in overleg met de beroepsgroepen, of aanvullende maatregelen nodig zijn. In 2023 waren er zeven ernstige tekorten, dit is vaker dan afgelopen jaren; in 2022 kwam dit zes keer voor, en in de jaren daarvoor niet vaker dan drie keer.

Vorig jaar ging het om de generieke versies van allopurinol, clobazam, methotrexaat, vinblastine, en de spécialités Ozempic, Victoza en Visudyne.

Ozempic

Samen met de beroepsgroepen is in 2023 voor het jichtmedicijn allopurinol een advies opgesteld. Het CBG adviseerde apothekers patiënten tijdelijk voor maximaal 1 maand van dit medicijn te voorzien, zodat de beschikbaarheid gewaarborgd bleef. Ook voor het epilepsiemedicijn clobazam werd eind 2023 dit advies gegeven.

Het hele jaar waren er wereldwijd tekorten van het diabetesmedicijn Ozempic, dit kwam mede doordat dit geneesmiddel off-label werd gebruikt als afslankmiddel en veel media-aandacht kreeg.

LCG

Het CBG en de IGJ benadrukken de grote bijdrage die het Landelijk Coördinatiecentrum Geneesmiddelen (LCG) in 2023 heeft geleverd aan het beperken van ernstige tekorten. Het LCG hield toezicht op voorraden in ziekenhuizen, coördineerde nieuwe leveringen en voerde overleg met beroepsgroepen over de inzet van medicijnen, wat ervoor zorgde dat methotrexaat toch beschikbaar bleef voor de patiënten die het dringend nodig hadden.

Ook het oogmedicijn Visudyne en het oncolyticum vinblastine bleven beschikbaar voor patiënten die dit het hardst nodig hadden.