Magnetische stimulatie effectief bij therapieresistente depressie

Twee derde van de patiënten met een ernstige depressie reageert goed op een behandeling met farmacotherapie en psychotherapie, maar een aanzienlijk deel verbetert niet na een of meer antidepressiva. De kans dat een derde of vierde geneesmiddel bij deze groep patiënten gaat werken wordt bovendien steeds kleiner.

Onderzoekers en psychiaters van het Radboudumc en hun Nederlandse collega’s, die de resultaten van hun studie hebben gepubliceerd in het American Journal of Psychiatry, analyseerden of magnetische hersenstimulatie (rTMS) bij deze groep patiënten een goed alternatief kan zijn.

Magneet

Bij een kleine honderd therapieresistente patiënten vergeleken de onderzoekers het effect van weer een ander antidepressivum met het effect van rTMS, in beide gevallen in combinatie met psychotherapie. Bij rTMS krijgt de patiënt acht weken lang een poliklinische behandeling van ongeveer een half uur. In totaal gaat het om 25 behandelingen, in het begin vier keer per week, op het eind twee keer.

Met een magneet stimuleren de onderzoekers een hersengebied net boven de slaap, dat betrokken is bij emoties en cognitieve controle en een rol speelt bij depressie; patiënten met een depressie hebben in dat gebied een wat afwijkende activiteit. Door het stimuleren van die locatie activeren de onderzoekers ook het dieper gelegen netwerk in de hersenen waarvan het deel uitmaakt.

Medicatieswitch

In Nederland wordt rTMS sinds 2017 vergoed voor ernstigere depressies, maar een goede vergelijking met het gebruik van een derde of vierde antidepressivum was volgens de onderzoekers niet eerder uitgevoerd. Hierdoor was niet duidelijk of en wanneer magnetische hersenstimulatie moet worden gebruikt. Als diverse geneesmiddelen niet werken kan ook elektroconvulsietherapie worden gebruikt, kortweg ECT.

In deze studie met diverse instellingen blijkt nu dat rTMS bij therapieresistente depressie veel effectiever is dan de gebruikelijke medicatieswitch. Minder dan 15% heeft baat bij een derde of vierde medicijnwisseling en bij slechts 5% vermindert of verdwijnt de depressie.

Effectieve therapie

rTMS blijkt bij bijna 40% van de patiënten effectief en de depressie vermindert of verdwijnt bij ruim een kwart, aldus de onderzoekers, die benadrukken dat mogelijk een klein deel van de goede resultaten toe te schrijven is aan het placebo-effect, waarbij de extra aandacht voor de aandoening al tot verbetering kan leiden.

Toch laat dit onderzoek grote effecten zien die lang aanhouden en blijkt rTMS te leiden tot neurologische veranderingen, die daadwerkelijk de depressieve symptomen beïnvloeden. Dat betekent overigens niet dat de depressie voorgoed is verdwenen en genezen, nuanceren de onderzoekers, maar wel dat bij een terugval vaak goede resultaten worden geboekt.

Behandelrichtlijn

Volgens de onderzoekers is het terecht dat rTMS inmiddels is opgenomen in de Nederlandse richtlijn voor de behandeling van depressie. Mogelijk volgen op termijn nog andere behandelingen, zoals het gebruik van esketamine, waarnaar diverse ziekenhuizen op dit moment onderzoek doen, aldus de onderzoekers.