Vrij verkrijgbare pijnstillers bedreiging voor watermilieu
Voor de vrij verkrijgbare pijnstillers paracetamol, acetylsalicylzuur, naproxen, ibuprofen en diclofenac, heeft het RIVM bepaald hoeveel werkzame stof via het riool in het oppervlaktewater terechtkomt. Ook heeft het RIVM gekeken wat het betekent voor de kwaliteit van het oppervlaktewater wanneer een andere pijnstiller wordt gebruikt.
Vooral de hoeveelheden diclofenac in oppervlaktewater kunnen schadelijk zijn voor dieren in water. Ook ibuprofen en naproxen vormen een risico, paracetamol en acetylsalicylzuur belasten het watermilieu minder.
Berekeningen laten zien dat bij diclofenac het gebruik van de gel meer bijdraagt aan de risico’s dan systemische medicatie. Dit komt doordat deze pijnstiller vaak als gel op de huid wordt gesmeerd, waarvan het grootste deel wegspoelt via douchen of het wassen van kleding en zo in het oppervlaktewater terechtkomt.
Maar ook als alleen naar orale medicatie wordt gekeken, levert diclofenac van de vijf onderzochte pijnstillers de grootste risico’s voor het milieu, concluderen de onderzoekers.
Preferentiebeleid
Als het niet nodig is de NSAID’s diclofenac, ibuprofen of naproxen te gebruiken, heeft dat vanuit het oogpunt van milieurisico’s de voorkeur en kan worden gekozen voor paracetamol of acetylsalicylzuur. Volgens het RIVM is het belangrijk deze inzichten toe te passen bij de keuzes tussen deze pijnstillers, bijvoorbeeld bij inkooprichtlijnen, het preferentiebeleid en de richtlijnen voor voorschrijvers. Ook zouden milieurisico’s een rol moeten spelen in de afweging welke geneesmiddelen vrij verkrijgbaar kunnen zijn.
Hoe de milieubelasting van pijnstillers het best kan worden meegenomen in de verschillende behandelrichtlijnen, moet nog worden onderzocht. Op die manier kunnen zorgprofessionals, volgens het RIVM, bewust kiezen voor de minst milieubelastende pijnstiller. Ook moet samen met andere instanties worden onderzocht hoe consumenten voorlichting kunnen krijgen, zodat ze voor de minst milieubelastende pijnstiller in de vrije verkoop kiezen.
Duurzaamheid
De aanpak die is gebruikt om de vijf pijnstillers te vergelijken leent zich, volgens de onderzoekers, ook voor andere geneesmiddelen. Kant en klare normen of risicogrenzen zijn echter maar voor een beperkt aantal medicijnen beschikbaar.
Een gedegen milieubeoordeling van geneesmiddelen is een kritische stap, die vraagt om een significante investering van tijd en expertise, aldus het RIVM, dat benadrukt dat voor een volledig beeld van de milieuvoetafdruk ook andere duurzaamheidsaspecten, zoals emissie van broeikasgassen en grondstoffengebruik bij de productie en distributie van geneesmiddelen, meegenomen moeten worden.
Ketenaanpak
Het RIVM benadrukt ten slotte dat de waterkwaliteit in Nederland onder druk staat. Via het toilet, afspoeling van het lichaam, of via het wassen van kleding belanden medicijnresten in het oppervlaktewater, die de rioolwaterzuivering niet goed uit het water kan halen.
Goede samenwerking bij de aanpak van medicijnresten in water levert resultaat op, concludeerde het RIVM eerder in een wetenschappelijke publicatie. Verschillende partijen, zoals geneesmiddelfabrikanten, waterschappen, apothekers, ziekenhuizen en huisartsen werken sinds 2018 goed samen in het programma Ketenaanpak Medicijnresten uit Water, aldus het RIVM.