2023

Paraatheid: Onvoorspelbaar is waarschijnlijk de beste voorspelling voor 2023. Nou geldt dat waarschijnlijk voor ieder jaar, maar gelet op diverse gebeurtenissen in de wereld dit jaar misschien net iets meer dan anders. Vraag is of we dit jaar ook paraat zijn als weer een onvoorspelbare situatie ontstaat.
Voorschrijven: Sla de huisarts over, ga meteen naar de apotheker. Mooie slogan. Niet verwonderlijk daarom dat die wordt gebruikt om inwoners van de Canadese provincie Ontario aan te moedigen vaker naar hun openbaar apotheker te gaan, die vanaf 1 januari geneesmiddelen mag voorschrijven voor dertien vaak voorkomende kwalen.
Hoop: Door het groeiend aantal geneesmiddelentekorten en het faillissement van een geneesmiddelenfabriek wordt ook de discussie over het vanuit India en China naar Europa terughalen van de productie van grondstoffen en medicijnen weer nieuw leven ingeblazen.
Handtekening: Ook de Europese vereniging van apothekers (PGEU) trekt aan de bel. In zeker 29 landen groeit het aantal tekorten alarmerend voor vrijwel alle soorten geneesmiddelen, blijkt uit een peiling.
Niet hopeloos: Paniek. Het woord duikt veelvuldig op in berichten waarin patiënten worden beschreven die plots te horen krijgen dat hun geneesmiddel niet beschikbaar is, dat ze voor de zoveelste keer moeten wisselen, dat ze denken van ernstige bijwerkingen last te zullen krijgen en hun herstel eronder te lijden zal hebben.
Herhalen: Het is dramatisch gesteld met de therapietrouw van patiënten met osteoporose. Meer dan de helft van hen stopt binnen twee jaar met hun medicatie, terwijl ze deze in principe minimaal vijf jaar moeten gebruiken.
Farmahistorie: De wederzijdse wisselwerking tussen mens, medicijn en maatschappij is van alle tijden, lees ik op de site van het Nationaal Farmaceutisch Museum. Een zin die mooi aangeeft hoe zinvol het is om niet alleen de huidige tijd te bezien, maar ook alles wat daaraan vooraf ging. Dat in dit museum verleden, heden en toekomst van de farmacie elkaar in een virtuele omgeving ontmoeten is een treffend voorbeeld van die symbiose.
Samen: Er gaat niets boven Groningen. De slogan is al dertig jaar oud, maar geldt nog altijd als de meest succesvolle reclamekreet om een regio te promoten. Als we de tekst op de farmacie betrekken zouden we er ‘als het om samenwerken gaat’ aan vast kunnen plakken.
Verrijking: Ruim drie miljoen Nederlanders gebruiken psychofarmaca als antidepressiva, antipsychotica en slaap- en kalmeringsmiddelen. Complexe geneesmiddelen, waar mensen soms veel te lang aan vastzitten, omdat afbouwen in de praktijk vaak een complexe aangelegenheid blijkt.
Vasthouden: Kokend bloed moet plaatsmaken voor liefde, respect en verdraagzaamheid. Niet alleen in de apotheek, maar ook elders in de zorg en op andere plekken in de maatschappij. Die verlate nieuwjaarswens zette universitair docent in gepersonaliseerde farmacotherapie Frank Klont onlangs op LinkedIn.
Bewaren: Wie wat bewaart die heeft wat, hield een oude tante ons altijd voor als wij, kinderen nog, te snel geneigd waren iets weg te gooien. Zelf paste ze dat gezegde zo goed toe dat haar appartementje op een gegeven moment veranderde in een onneembare vesting van kranten, snuisterijen en regelrechte rommel. Ze had wat, maar kon het nooit meer vinden.
Impact: Meld, meld, meld. Dat kun je gerust als het mantra beschouwen van Bijwerkingencentrum Lareb. Hoe cruciaal het melden van bijwerkingen van geneesmiddelen, vaccins en gezondheidsproducten is en hoe groot de impact kan zijn, beschrijven we regelmatig in artikelen en columns.
Proefpersonenreclame: In oktober 2019 toog ik naar Leiden om een bezoek te brengen aan het Centre for Human Drug Research (CHDR), nieuwsgierig naar hoe dat precies in z’n werk gaat, geneesmiddelen voor het eerst op personen testen. En wie dat zijn, die proefpersonen.
In het gedrang: In Groningen werden farmaciestudenten onlangs onderworpen aan een therapietrouwproef. Drie dagen lang – twee werkdagen en een dag in het weekend – moesten ze driemaal daags een dosering van een ‘geneesmiddel’ (mintje) innemen. Eén dosering dertig minuten voor het ontbijt, twee doseringen mochten ze vrij invullen. Resultaat: de therapietrouw kwam al snel in het gedrang.
Talent: Ze is erg enthousiast en geeft vol passie en energie onderwijs. Ze vindt het belangrijk om activerend onderwijs te geven, studenten de ruimte te geven fouten te maken en hen vaardigheden te leren die toepasbaar zijn in andere contexten. Ze houdt van persoonlijk contact en weet verbinding te maken tussen de academische wereld, de praktijk en het onderwijs. Allemaal eigenschappen waarmee je in positieve zin opvalt binnen de farmacieopleiding van de Universiteit Utrecht, een doorgaans traditionele omgeving, als we de jury moeten geloven die dit jaar de docentenprijzen toekende.
Krokodillen: Hij is negen meter lang, de paarse opblaaskrokodil waarmee de Stichting Zorgmakers langs zorginstellingen trekt om de aandacht te vestigen op een van de grootste frustraties in de zorg: de administratiedruk. Paarse krokodillen zijn overal in de zorg aanwezig en eten volgens de stichting geen mensen, maar tijd: maar liefst 40% van de tijd van zorgverleners.
Mijn DNA: Velen hadden er lang naar uitgekeken. Wij ook. Ons geduld werd danig op de proef gesteld. De datum waarop de resultaten gepubliceerd zouden worden keer op keer uitgesteld. De apotheose, begin februari, stelde niet teleur. Iedereen was laaiend enthousiast.
Veelbelovend: Na hun eerste oriëntatiebezoekjes aan Nederland kwamen de meeste EMA-medewerkers met enthousiaste verhalen terug in Londen over het vlakke land, de fietsmogelijkheden, de korte afstanden, het intensieve openbaar vervoer, hoorde ik in 2018 toen ik op bezoek was bij het Europees Medicijn Agentschap in de Britse hoofdstad. Eind 2017 was, in verband met de Brexit, de keus op Amsterdam gevallen als de nieuwe thuisbasis voor het EMA-hoofdkwartier, en de voorbereidingen voor de grote verhuizing waren in volle gang.
Dieren: Influenza, Q-koorts, de ziekte van Lyme, Hepatitis E, Rift Valley fever; allemaal ziekten die de potentie hebben uit te groeien tot een pandemie. Of wordt het disease X, een nog onbekende ziekte?
Klein stapje: Voor kleine kwalen als oorpijn, keelpijn, bijholteontsteking, krentenbaard, gordelroos, geïnfecteerde insectenbeten en ongecompliceerde urineweginfecties bij vrouwen kunnen openbaar apothekers binnenkort een geneesmiddel voorschrijven. In Engeland, welteverstaan.
Passend: Passende zorg is zorg die bewezen effectief is en waarde toevoegt, die samen met zorgverlener en patiënt tot stand komt en die zich meer richt op gezondheid dan op ziekte. Deze definitie haal ik uit een persbericht van het ministerie van VWS, waarin wordt aangekondigd dat er een speciale gezant passende zorg is benoemd. Het gaat om Jan Kremer, hoogleraar zorg en samenleving aan het Radboudumc.
Gezonde reis: Inslapen gaat vlot. Doorslapen niet. De reis naar het einde van de nacht wordt ergens onderweg onderbroken, en daarna lukt het soms urenlang niet deze te hervatten. Of helemaal niet meer. Mensen die dit soort ervaringen hebben zijn talrijk. Als we de reclames moeten geloven slaap je na de keuze voor de juiste matras of boxspring onmiddellijk als een roos; maar een roos heeft doornen denk ik dan, want in de praktijk werkt dat zelden of nooit.
Frankenstein: Kunstmatige intelligentie (AI) houdt de gemoederen de afgelopen tijd nogal bezig. Vooral de door menigeen voorspelde gevaren krijgen ruim de aandacht. Zoals de vraag of AI uiteindelijk onze eigen ondergang zal betekenen. Good old monster van Frankenstein wordt daarbij graag van stal gehaald. De meningen zijn verdeeld – en dat is een understatement – maar velen vinden dat alertheid geboden is, zeker wat betreft het reguleren en controleren van de techgiganten.
Gelijkwaardig: Aan de vooravond van Vaderdag stuurde Treant een persbericht de wereld in waarin werd gerept over vader en zoon Reurink die al 15 jaar op uitstekende wijze samenwerken op de intensive care op ziekenhuislocatie Scheper in Emmen. Voor dit themanummer zou dat een mooie good practice zijn geweest, ware het niet dat we eerder al uitgebreid stilstonden bij vaders en zonen en moeders en dochters die samenwerken in de apotheek.
Aan de bak: Een apotheek runnen lijkt niet langer een droom. Net als andere beroepen in de gezondheidszorg kampen apothekers met een tanende aantrekkelijkheid. Zo begint een artikel in een recente uitgave van de Belgische evenknie van het PW, De Apotheker.
Ankedotes: Wie lang meeloopt in de farmacie heeft veel mooie verhalen te vertellen. Dat bewijzen de jubilarissen die in een kleine zomerserie de komende weken aan het woord zullen komen in het PW. Drie markante personen die belangwekkende prestaties op hun naam hebben staan en eerder dit jaar hun zestigjarig apothekersjubileum vierden.
Forse straf: Straffen voor illegale geneesmiddelenhandel kunnen nogal uiteenlopen in de wereld. Kreeg de eigenaar van een Amsterdamse apotheek onlangs achttien maanden cel voor het op grote schaal verkopen van hiv-medicatie zonder recept en groothandelsvergunning, in Canada kregen een apotheekeigenaar en een arts respectievelijk dertien en twaalf jaar cel opgelegd voor de illegale handel in fentanyl.
Geneesmiddelgeshop: De kille cijfers over tekorten zijn schokkend. Nog meer impact heeft de vertaling van die cijfers naar één enkele casus. Zeker als het een drie maanden oude baby betreft met het Tubereuze Sclerose Complex, een aandoening die vaak leidt tot epileptische aanvallen die maar met één medicijn onderdrukt kunnen worden: vigabatrine. Wat niet of nauwelijks verkrijgbaar is.
Uitzicht: “Ik vind het een zeer kwalijke ontwikkeling dat tabaksfabrikanten investeren in de farmaceutische industrie en zo twee keer verdienen aan de mensen die eerst ziek zijn geworden door het gebruik van hun schadelijke en verslavende producten.” Staatssecretaris van VWS Maarten van Ooijen laat er in zijn beantwoording van Kamervragen geen misverstand over bestaan het onaanvaardbaar te vinden dat producenten van sigaretten ook inhalatoren financieren voor patiënten met COPD. Kan het cynischer?
Schadelijk: Kinderen al op jonge leeftijd bewustmaken van de gevaren van UV-straling voor hun huid, is een lovenswaardig initiatief van het Huidfonds, dat tijdens de Zonnetjesweek 116.000 kinderen op 2500 kinderopvanglocaties op speelse wijze tips gaf hoe ze hun huid het beste kunnen beschermen. Zoals goed insmeren, beschermende kleding aantrekken of de schaduw opzoeken.
Ziekenhuiszichtbaarheid: Ook ziekenhuisapothekers willen zichtbaarder worden. Ook al ligt dat niet direct in hun aard. De grote maatschappelijke thema’s waarmee ze in het huidige, post-coronatijdperk te maken krijgen maken het echter noodzakelijk dat ze meer naar buiten treden, vindt Claartje Samson, sinds maart voorzitter van de NVZA.
Toon: De personeelstekorten in de apotheek blijven oplopen. 640 vacatures maar liefst staan er op dit moment op de landelijke vacaturebank van de SBA, waarvan 509 voor een apothekersassistent. Tot begin augustus kwamen al tweeduizend vacatures langs, waarvan 1700 voor een assistent. De SBA verwacht dat het totale tekort dit jaar aanzienlijk hoger zal zijn dan in de afgelopen jaren (2600 in 2022).
Horizon: Of de collega’s een idee hadden hoeveel geld er komend jaar naar de zorg gaat, luidde de vraag. Bedragen van rond de € 80 miljard die werden genoemd, kwamen niet echt in de buurt. Maar ook de beste schatting, € 100 miljard, zat er nog naast, want voor 2024 worden de jaarlijkse zorguitgaven begroot op € 103,4 miljard.
Beweeg: Veel jonge kinderen zijn te dik. Soms speelt aanleg een rol, maar de meesten eten en drinken te veel ongezonde producten. Niet zelden hebben ze dat gedrag van huis uit meegekregen. Groei je op in een omgeving waarin een ongezonde leefstijl overheerst, dan is de kans groot dat je van kinds af aan aankomt en daar de rest van je leven last van blijft houden.
Snotpin: “Ik ben er altijd een paar dagen niet lekker van”, zei de oude dame in de lange rij bij de huisarts, “maar ik doe het toch maar, anders is het risico dat ik erg ziek word te groot, zegt m’n dochter, omdat ik vaak op haar kinderen moet passen, en die hebben nogal eens een snotneus, en ze kunnen ook vreselijk hoesten.”
Wereldwijd sentiment: Niet eerder werd op een FIP-congres zoveel aandacht besteed aan hybride zorg en de rol van apothekers daarin, zegt Claudia Rijcken over het internationale apothekerscongres dat in september plaatsvond in het Australische Brisbane.
Voorspellen: In 2002 verscheen in Pharmacy World & Science een meta-analyse van observationele studies naar ziekenhuisopnamen ten gevolge van bijwerkingen van geneesmiddelen. Een belangrijke conclusie was dat het mogelijk leek om een relevant deel van zulke ziekenhuisopnamen te voorkómen.
Wakker geschud: Afrika heeft grote behoefte aan een AMA. Een Afrikaans medicijnagentschap vergelijkbaar met het Europese EMA. Een instituut dat voor een adequate geneesmiddelenregulering zorgt op het continent. De noodzaak is groot, blijkt uit cijfers over ondeugdelijke medicatie: de schatting is dat 40 tot 45% van alle vervalste en ondermaatse medicijnen in Afrika terechtkomt.
Negatieve spiraal remmen: Antibioticaresistentie is een internationaal gevaar voor de volksgezondheid en dient hard te worden aangepakt, waarschuwt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), die dit gevaar onder de tien grootste gezondheidsbedreigingen voor de mensheid schaart. En alle tot dusver geboekte successen binnen de moderne geneeskunde weer op het spel zet.
Aanscherpen: Preventie. Bewegen. Gezond eten. Begrippen die vaker dan voorheen in de verkiezingsprogramma’s opdoken. Ook bij politieke partijen begint gelukkig het besef door te dringen dat voorkomen niet alleen beter is dan genezen, maar ook goedkoper.
Winst: Verspilling. Verkwisting. Vermorsing. Welk woord je ook kiest, allemaal zonde. Toch verkwisten we jaarlijks met z’n allen nogal wat. 590 miljoen kilo voedsel bijvoorbeeld. En voor tientallen miljoenen aan geneesmiddelen. Gelukkig zijn er de afgelopen jaren diverse initiatieven ontplooid om de verspilling van vooral dure oncolytica een halt toe te roepen.
Verstaan: Tolken in de zorg. En dan niet 6-jarige kinderen die met hun niet-Nederlands sprekende vader of moeder meegaan naar de apotheek of huisarts om te vertalen wat er gezegd wordt. Of een werkgever die met zijn Oost-Europese werknemer mee naar de huisarts gaat, terwijl die werknemer zich daar heel ongemakkelijk bij voelt. Nee, echte tolken. Daarover gaat de brief die de ministers Kuipers en Helder en staatssecretaris Van Ooijen van VWS onlangs naar de Tweede Kamer stuurden.
Afscheid: De berichten van de KNMP over het ‘winnen’ van de rechtszaak tegen de NZa geven mij een zaterdagmiddaggevoel. Dat zal ik even uitleggen. Regelmatig komt mijn zoon op zaterdagmiddag terug van voetballen – hij speelt in de D-jeugd – met de mededeling “dat ze eigenlijk gewonnen hebben”. Dan weet ik het al: op het wedstrijdformulier staat een nederlaag.
Bevlogen verhalen: Een apotheker voor een opgetuigde kerstboom in Engeland; daarmee vangen we meteen twee vliegen in één klap. Want dit laatste PW van het jaar verschijnt vlak voor kerst en staat in het teken van Nederlandse apothekers in het buitenland. De apotheker op de cover is Katherine Bongaerts die in een ziekenhuis in Cambridge werkt en in het naburige dorp Waterbeach woont, waar ze jaarlijks op Christmas eve meedoet met carols on the green. Het hele dorp komt dan in het centrum bij elkaar om onder begeleiding van een brassband kerstliederen te zingen onder een mooi versierde kerstboom.

Navigatie

2023