Laat patiënten slikken, niet stikken

Ruim de helft van de 60-plussers ondervindt slikproblemen [1]. Zij zoeken dan vaak zelf manieren om geneesmiddelen toch in te nemen. Het verkeerd bewerken van orale geneesmiddelen, zoals toedieningsvormen met gereguleerde afgifte, kan echter leiden tot onderdosering of intoxicatie [2, 3].

Dysfagie

Naast moeite met slikken kan ook sprake zijn van slikstoornissen, oftewel dysfagie. Dysfagie kan verschillende oorzaken hebben, zoals verslapte spieren door ouderdom, een CVA, de ziekte van Parkinson, ALS of kanker in de keel of mond. Behalve therapiefalen kan dysfagie uiteindelijk leiden tot gewichtsverlies omdat ook eten en drinken moeizaam gaat. Een arts kan een patiënt met dysfagie doorverwijzen naar een logopedist.

Adviezen

De apotheker kan helpen bij slikproblemen:

• Vraag actief of het slikken van geneesmiddelen makkelijk gaat: arts en apotheker zijn zich vaak niet bewust van de problemen van de patiënt en de patiënt is zich niet bewust van de potentiële gevaren van het bewerken van tabletten en capsules.

• Adviseer over de sliktechniek: de tablet/capsule midden op de tong leggen en het hoofd naar voren buigen om het geneesmiddel te slikken. Of het geneesmiddel innemen met halfvast voedsel, zoals yoghurt, vla of appelmoes zodat het makkelijker naar binnen glijdt.

• Stel een drank of een andere toedieningsvorm voor als de adviezen niet helpen, zoals een zetpil.

• Als het nodig is het geneesmiddel te bewerken, controleer dan of dit mogelijk is. Bij moeite met slikken kan de patiënt een tablet bijvoorbeeld in water uiteen laten vallen. Bij dysfagie is juist halfvast voedsel nodig en geen water vanwege kans op verslikken.

• Doe de bewerkingsmethode voor, laat de patiënt dit nadoen en geef schriftelijke instructies mee. Dit voorkomt dat het bewerken thuis alsnog verkeerd gaat.

Hulpmiddelen

Bovenstaande adviezen zijn met meer informatie terug te vinden in een aantal KNMP-producten. Voor patiënten is er de publieksfolder ‘Moeite met slikken van medicijnen’. Daarnaast is op apotheek.nl het thema ‘Moeite met slikken van medicijnen’ en de instructiefilm ‘Toedienen van tabletten en capsules’ te vinden.

Voor de apotheek is er Oralia VTGM op de KNMP Kennisbank. Per capsule/tablet is aangegeven of én hoe deze bewerkt kan worden. Daarnaast vindt u in Oralia VTGM instructies en instructiefilms over het bewerken en toedienen van tabletten en capsules.

Literatuur
1 Strachan I and Greener M. Medication-related swallowing difficulties may
be more common than we realise. Pharmacy in Practice 2005; 15 (10):
411–414.
2 Anoniem. “Avoid the crush”: hazards of medication administration in
patients with dysphagia or a feeding tube. CMAJ 2005; 172 (7).
3 Joshua G Schier, Mary Ann Howland, Robert S Hoffman, and Lewis S
Nelson. Fatality from Administration of Labetalol and Crushed Extended-Release Nifedipine. Ann Pharmacother 2003;37:1420-3.