Alcoholinname via medicatie

Op verzoek van de praktijk is per 1 december 2012 bewaking voor ethanol bij kinderwens, zwangerschap en borstvoeding opgenomen in de G-Standaard. Ook kunt u per product de hoeveelheid ethanol in de G-Standaard terugvinden. Zantac drank bevat 1280 mg ethanol per dosering van 20 ml. Bij doseringen tussen 100 mg en 3 gram ethanol gaat bij zwangerschap de voorkeur uit naar een product zonder ethanol. Ranitidine (bruis)tabletten bevatten geen ethanol.

Effecten van ethanol

Ethanol is een bekend teratogeen middel. Veelvuldig gebruik tijdens de zwangerschap kan leiden tot het foetale alcoholsyndroom (FAS). Andere schadelijke effecten zijn ontwikkelings- en gedragsstoornissen bij de neonaat en het optreden van een miskraam [1-3].

Er is voldoende literatuur over recreatief gebruik van ethanol. Over het effect van ethanolbevattende geneesmiddelen op de ongeborene is vrijwel niets bekend. Op basis van de beschikbare literatuur is voor een aantal toedieningsvormen een advies opgesteld (zie tabel) [1, 4, 5]. Voor de toedieningswegen met relevante blootstelling zijn adviezen opgesteld voor verschillende doseringsintervallen. Hierbij zijn de EMA-richtlijnen aangehouden [6].

Hoeveelheid ethanol per dosis

De onderbouwing van deze intervalgrenzen is onduidelijk. Er is geen veilige blootstellinggrens vastgesteld. Gezien de kinetiek van ethanol zijn de grenzen verdedigbaar. De afbraaksnelheid van ethanol varieert tussen de 100 en 300 mg/kg per uur. Bij een persoon van 50 kilogram en de relatief langzame afbraak van 100 mg/kg per uur wordt 5 gram ethanol per uur afgebroken [1]. Er zijn aanwijzingen in de literatuur dat toxiciteit pas ontstaat als de afbraak van ethanol verzadigd is. Daarna cumuleert ethanol snel [4, 7]. Er is gekozen voor de volgende adviezen:

• tot 100 mg ethanol per dosis: Kan gebruikt worden tijdens de zwangerschap;

• 100 mg tot 3 g ethanol per dosis: Overweeg het gebruik. Vervang het product met ethanol bij voorkeur door een product zonder ethanol of met minder ethanol;

• vanaf 3 g ethanol per dosis: Lever NIET af. Vervang het product met ethanol door een product zonder ethanol of met minder ethanol.

Borstvoeding

Voor borstvoeding geldt bovendien een grens van 10 gram per dosis. Deze dosis is na twee uur grotendeels afgebroken, waardoor de zuigeling na twee uur minimale hoeveelheden binnenkrijgt. Voor elke 5 gram ethanol geldt een wachttijd van een uur [1, 8].

De bewaking voor ethanol bij kinderwens, zwangerschap en borstvoeding is een aanvulling op de medicatiebewaking voor de werkzame stof. Meer informatie is te vinden op de Kennisbank in de risicoanalyse van ethanol bij kinderwens, zwangerschap en borstvoeding.

Literatuur

1. Schaefer C et al. Drugs during pregnancy and lactation. Treatment options and risk assessment. Londen: Academic Press; 2007. p. 375-6, 444, 514-20,797-8.
2. Kennisbank KNMP, geraadpleegd op 12 maart 2012.
3. Feldman HS et al. Prenatal alcohol exposure patterns and alcohol-related birth defects and growth deficiencies: a prospective study. Alcohol Clin Exp Res 2012;1-7.
4. Irvine LFH. Relevance of the developmental toxicity of ethanol in the occupational setting: a review. J Appl Toxicol 2003;23:289-99.
5. SPC’s en persoonlijk contact fabrikanten van producten met ethanol als hulpstof.
6. EMA. Guidelines: Excipients in the label and package leaflet of medicinal products for human use, juli 2003.
7. Garcia-Bournissen F et al. Exposure to alcohol-containing medications during pregnancy. Canadian Family Physician 2006;52:1067-8.
8. Whittaker A et al. Toxic additives in medication for preterm infants. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed 2009;94:F236-40.