Bewaken nierfunctie: maatwerk

Zo’n situatie komt in de praktijk vaak voor. Met de huidige medicatiebewaking verschijnt bij alle geneesmiddelen waarbij de nierfunctie van belang is, een signaal als de patiënt 70 jaar of ouder is en de creatinineklaring (CLcr) onbekend is. Met Medisch Farmaceutische Beslisregels (MFB’s) kan patiëntgericht worden bewaakt op nierfunctie; er verschijnt alleen een signaal als dit relevant is voor de betrokken patiënt.

Leeftijd 70 jaar of ouder

MFB’s kunnen gegevens van de patiënt, zoals polyfarmacie en leeftijd, bij de medicatiebewaking betrekken. Hierdoor verschijnt bij een patiënt van 70 jaar of ouder met onbekende nierfunctie alleen nog een signaal als één van de volgende situaties van toepassing is:

• patiënt met polyfarmacie: gebruik van vijf of meer geneesmiddelen. De nierfunctie neemt af met het toenemen van de leeftijd. Polyfarmacie is een aanwijzing voor comorbiditeit; dit is een risicofactor voor verminderde nierfunctie;

• patiënt krijgt een geneesmiddel waarbij actie nodig is bij CLcr ≤ 80 ml/min. Dit betreft ongeveer tien geneesmiddelen;

• patiënt krijgt een geneesmiddel met kleine therapeutische breedte waarbij actie nodig is bij CLcr ≤ 50 ml/min. Dit betreft ongeveer vijftien geneesmiddelen.

Als bij een patiënt van 70 jaar of ouder bovenstaande criteria niet gelden, verschijnt geen signaal als de nierfunctie onbekend is.

Een patiënt met verminderde nierfunctie kan in het apotheeksysteem worden gekoppeld aan de contra-indicatie ‘Verminderde nierfunctie’. Als hij dan een geneesmiddel krijgt waarbij de nierfunctie van belang is, verschijnt een signaal. Met MFB’s kunnen patiënten op basis van de laboratoriumwaarde worden bewaakt. Bijvoorbeeld, bij een patiënt met CLcr 45 ml/min, verschijnt geen signaal als hij een geneesmiddel krijgt voorgeschreven waarbij actie nodig is bij CLcr ≤ 30 ml/min. Dit betreft ongeveer honderd geneesmiddelen. Dit betekent een aanzienlijke vermindering van signalen.

Met MFB’s kan ook worden gecontroleerd of de dosering past bij de nierfunctie. Bijvoorbeeld, als een patiënt met CLcr 20 ml/min allopurinol krijgt voorgeschreven en de dosering is al verlaagd naar 100 mg per dag, verschijnt geen signaal.

Wetgeving

In januari 2012 is de Geneesmiddelenwet gewijzigd. Door die wijziging hebben apothekers recht op inzage in laboratoriumwaarden die noodzakelijk zijn bij de terhandstelling van een geneesmiddel.

Vanaf 1 augustus 2013 zijn artsen wettelijk verplicht afwijkende nierfunctiewaarden actief aan de apotheker te verstrekken. Met het beschikbaar komen van de laboratoriumwaarde en de toepassing van MFB’s wordt het bewaken van patiënten met verminderde nierfunctie maatwerk.